Doorbraakdal uitgesleten door het smeltwater
Meer dan 100.000 jaar geleden aan het eind van de Saale-ijstijd ontstond door schuivend en smeltend ijs een langgerekte heuvelrug. Achter deze zogenaamde Hondsrug verzamelde zich zoveel smeltwater dat het door de heuvelrug brak. Zo ontstond ten zuiden en oosten van Borger een diep en groot doorbraakdal. Het water van het huidige Voorste Diep stroomt door dit dal.
Terug naar de oorsprong
Hoe zo’n doorbraakdal juist hier kon ontstaan? Daarvoor moeten we terug naar de Elster-ijstijd, meer dan 400.000 jaar geleden. Toen zijn enorme geulen in het landschap ontstaan, sommige waren wel 300 meter diep. Ook op deze plek lag zo’n diepe geul. In de loop der millennia is de geul opgevuld met zand, klei en stenen. Het bleek een zwakke plek in de Hondsrug, want hier kon een doorbraakdal ontstaan toen smeltwater van de Saale ijskap door de Hondsrug brak en een diep dal uitsleet. De Hondsrugdorpen Borger en Ees liggen respectievelijk op de noordkant en de zuidkant van het dal en liggen 19 meter hoog. Het bodem van het dal van het Voorste Diep ligt echter op 12 meter hoog. Er is hierdoor op een relatief korte afstand een hoogteverschil van 7 á 8 meter. Het oorspronkelijke doorbraakdal was zeker 20 m diep.
Wild en jagers
De laatste ijstijd was de Weichsel-ijstijd die zo’n 12.000 jaar geleden eindigde. De temperaturen gingen omhoog en de kale vlakte groeide vol met gras, struiken en bos. Voor het eerst sinds duizenden jaren konden dieren konden hier weer voldoende te eten vinden. Met de grote kudden kwamen de jagers deze kant op. Ze trokken in kleine groepjes van het ene tijdelijke kampement naar het andere. We noemen ze vaak rendierjagers. Ze sloegen hun bivak steeds op in de buurt van open water en op zandkoppen bij beekdalen, zoals bij de Mandelanden aan de overkant van de N34.
Hoog en droog
Al in de prehistorie was De Hondsrug een plek waar je hoog en droog kon wonen. Zo’n 5.000 jaar geleden woonden hier de eerste boeren, die we kennen van hun grote stenen grafmonumenten: de hunebedden. In die tijd moeten er enkele tientallen gehuchten op de flanken van de Hondsrug hebben gelegen. Het ging steeds een stuk of drie, vier boerderijen bij elkaar. Net als de huidige dorpen Ees en Borger stonden ook deze prehistorische boerderijen op de overgang van hoog naar laag.
Nieuwe natuur in de Mandelanden
Tot ongeveer 2010 waren de Mandelanden laaggelegen weiden in het dal van het Voorste Diep. In 2012 is het 120 hectare grote gebied “De Mandelanden” door Stichting het Drents Landschap heringericht voor waterberging. Daardoor is een interessant nieuw moerasgebied ontstaan. Het gebied is door zijn drassigheid moeilijk toegankelijk. Er is een goede indruk van het gebied te krijgen vanaf de kijkheuvel aan de noordrand van het gebied, aan de Borgerderstraat in Westdorp.
Locatie gegevens uitkijktoren
Langs de weg van Borger naar Ees is een uitkijktoren geplaatst vanwaar je een mooi overzicht hebt over het doorbraakdal. Een fraai informatiepaneel beschrijft het ontstaan van deze plek. Aan de Holtslagenweg ligt een kleine parkeerplaats, vanuit daar is het een 100 meter lopen naar de uitkijktoren.
Coördinaten van de uitkijktoren: 52°54’49.0″N 6°47’50.5″E
Uitkijkheuvel
Aan de onverharde weg langs het kanaal richting Westdorp bevindt zich een mooie uitkijkheuvel, vanwaar je een goed uitzicht hebt over de nieuwe natuur van de Mandelanden. Hier staat ook een bord met wat meer informatie over de historie van de Mandelanden.
Locatie uitkijkheuvel
De uitkijkheuvel is te vinden aan de onverharde weg aan de zuidkant van het kanaal aan de weg tussen Borger en Westdorp, coördinaten 52°54’45.0″N 6°47’18.0″E. Iets verderop langs het kanaal staat het informatiebord van Het Drentse Landschap.
