Kunst en kunstenaars op de Hondsrug
Kunstenaars hebben al lang geleden de aantrekkelijkheid van Drenthe onderkend en onder de aandacht gebracht van hun publiek. Het oog van de kunstenaar zag iets wat anderen ontging: ‘droefgeestige schoonheid, oasen van schilderachtigheid, een gamma van fijne grijzen, eenvoud en majesteit, melancholie en drama, een geheimzinnige stilte die het hart bijna beklemt’. In de loop van de afgelopen 250 jaar hebben schilders Drenthe opgezocht om de bijzondere schoonheid ervan vast te leggen, vele ongemakken trotserend om net die ene kromgegroeide knoestige eik, die stokoude boerderij, de eenzame herder, die grauwe wolkenpartij, dat gamma van fijne grijzen en de melancholieke stemming rondom een hunebed vast te leggen. In de 20e eeuw zijn kunstenaars ook op een andere manier bezig met de wereld om hen heen. In plaats van vast te leggen hoe de natuur zich aan hen voordoet, gaan ze aan het werk met de natuur samen, ze maken kunstwerken in de natuur met natuurlijke materialen. Dit alles is te ontdekken in de Verhaallijn Kunst en Kunstenaars op de Hondsrug. Voor een uitgebreide verhandeling zie de link Kunst in Drenthe.
De eerste golf – De behangselschilders van de achttiende eeuw
De gewoonte om ver van huis en haard inspiratie te zoeken in de vrije natuur ontstond in ons land eerder dan elders. In de zeventiende eeuw gingen schilders als Ruysdael en Hobbema al op zoek naar motieven in de natuur, maar pas in de achttiende eeuw kwam Drenthe in het vizier. Egbert van Drielst, maker van geschilderde behangsels, komt vanaf 1772 soms jaarlijks naar de Hondsrug en naar Eext in het bijzonder. Hij wordt hierdoor beroemd in zijn tijd en dat maakt dat vele collega’s hem volgen naar deze woeste streken. Aan deze kunstenaars is het te danken dat we nu afbeeldingen hebben van eenvoudige boerendorpen en de bewoners van dit afgelegen en anders weinig aandachttrekkende gebied.
De Schildertrek – De trek naar het Platteland in de negentiende eeuw
Vanaf ca 1850 wordt de trek naar het ‘onbedorven’ platteland mode onder de kunstenaars in de westerse wereld. De steden met hun vervuilende industrie, armoedige fabrieksarbeiders en strak georganiseerde klassenmaatschappij gaat de kunstenaars tegen staan. Ze gaan op zoek naar het pure onbedorven leven en komen bij de natuur en de landman uit. Drenthe wordt gezien als wel heel puur, ‘vierge’- maagdelijk zegt Vincent van Gogh. Grote en kleinere kunstenaars uit binnen- en buitenland bezoeken de Hondsrug om alle aspecten van dit maagdelijke gebied vast te leggen. Vele honderden zijn hier geweest en hebben ons een waaier aan indrukken nagelaten.
Niet werken naar de natuur, maar met de natuur – na 1969
De natuur proberen vast te leggen in al haar gedaantes blijft een uitdaging voor kunstenaars, maar vanaf 1969 wordt op de Hondsrug ook op een nieuwe manier contact met de natuur gemaakt. In het kader van de tentoonstelling ‘Sonsbeek buiten de Perken’, waarbij kunstwerken buiten het museum worden geplaatst, maakt Robert Smithson een Land Art werk bij Emmen. Voor “Broken Circle, Spiral Hill” maakte de kunstenaar gebruik van de natuur zelf voor de aanleg van zijn werk. Het werk wordt en blijft wereldberoemd en tal van kunstenaars na hem gaan aan het werk in en met de natuur van de Hondsrug. Ook op andere plaatsen langs de Hondsrug zijn moderne beeldhouwwerken te zien. Een mooi voorbeeld van landschapskunst is ook de ‘Gebroken Cirkel’ bij Yde, herinnerend aan de vondst van het Meisje van Yde.
Literatuur
Het ruige karakter van de Hondsrug heeft slechts weinig literaire hoogtepunten opgeleverd. Meesterwerken als Wuthering Heights van Emily Brontë komen hier niet voor, maar Appleknockers Flophouse van Cuby and the Blizzards, Bartje van Anne De Vries en Berend Botje zijn toch wezenlijke uitingen van het diepste Drenthe gevoel als bijdragen aan de Nederlandse cultuur. Het boek Zien broed verloren (feuilleton 1902 – 1904) van Harm Tiesing heeft wel overeenkomsten met het werk van Thomas Hardy maar kreeg buiten Drenthe nooit veel bekendheid.
Een goede plek om het spoor van de kunstenaars in Drenthe op te pikken is het Van Gogh Huis in Veenoord.