Je hebt gekozen voor het thema 'De Hondsrug'. Op deze pagina vind je een aantal best things to do voor dit thema overzichtelijk gepresenteerd. Wil je voor een bepaald onderdeel toch iets anders ondernemen dan maken wij het makkelijk om een alternatief te zoeken en te vinden. Ben je klaar met samenstellen? Stuur dan deze pagina URL per e-mail of maak een papieren print om jouw keuze op te slaan. Veel plezier met De Hondsrug Geopark OerToer!
Thema De Hondsrug
De Hortus Botanicus Haren is een van de oudste en grootste botanische tuinen van Nederland. Hier vind je veel bijzondere tuinen met elk een eigen karakter en sfeer, zoals een Keltische tuin en een Chinese tuin.
De Hortus Botanicus Haren is een van de oudste en grootste botanische tuinen van Nederland. Hier vind je veel bijzondere tuinen met elk een eigen karakter en sfeer, zoals een Keltische tuin en een Chinese tuin. De tuinen vormen regelmatig het decor voor diverse festivals, workshops en beeldenexposities.
De Hortus maakt sinds 2016 deel uit van De Hondsrug UNESCO Global Geopark. De nieuwste tuin is de Hondsrugtuin. Landschapsarchitect Jan Maas liet zich voor zijn ontwerp van de Hondsrugtuin inspireren door de Hondsrug. Met deze nieuwe tuin wil de Hortus Haren bezoekers laten ervaren hoe boeiend en uniek het landschap van de Hondsrug is.
Midden in de botanische tuin liggen twee horecagelegenheden, De Plantage en Chinees Theehuis Het kreunen van de draak. Zo gevarieerd als de tuinen zijn, zo divers is ook het aanbod op culinair gebied. De Hortus is dus een goede plaats voor een tussenstop, voor of na een bezoek aan een andere attractie binnen het Geopark.
November t/m februari dagelijks van 11:00 tot 16:00 uur
Maart t/m oktober dagelijks van 10:00 tot 17:00 uur
Ooit begon deze markante korenmolen uit 1851 “De Wachter” als oliemolen. Zo’n 200 vrijwilligers onderhouden en runnen het museum. Zij zorgen ervoor dat alles in werking te zien is.
Bij Molen De Wachter kun je veel ontdekken. Deze markante korenmolen uit 1851 maakt deel uit van het museum. Ooit begon De Wachter als oliemolen. De olieslagerij is nog steeds aanwezig. Naast koren en lijnzaad worden er vier soorten specerijen gemalen. Er staat ook een indrukwekkende verzameling van oude machines en motoren. Zo’n 200 vrijwilligers onderhouden en runnen het museum. Zij zorgen ervoor dat alles in werking te zien is.
In 1851 laat Egbert van Bon aan de Zuidlaarder Vaart in het noorden van Drenthe de molen bouwen. De boekweit- annex oliemolen wordt betaald met de bruidsschat van zijn vrouw Anna Bazuin. De molen komt in 1895 in handen van de Zuidlaarder familie Medendorp, die al snel de beslissing neemt om de olieslagerij en de specerijenmaalderij te mechaniseren.
Onder het motto ‘Van koren tot ons dagelijks brood’ laat het museum je de authentieke productiewijze zien. In de olieslagerij kun je het complete proces van lijnzaad tot lijnolie bekijken. De specerijenmaalderij maalt nootmuskaat, kaneel, kruidnagel en peper. Ook is er een ambachtelijke bakkerij ondergebracht. De mengmachine voor het kneden van het deeg wordt aangedreven door een stoommachine. Een replica van een bakkerswinkel van toen maakt het geheel af. Ook vind je hier een stelmakerij (houtbewerking), een klompenmakerij, een smederij en het originele beeld van Berend Botje.
Alle producten die hier gemaakt worden, kun je in de winkel van De Wachter kopen.
Van de laatste zaterdag van april t/m de laatste zaterdag van oktober
Zaterdag van 10:00 tot 16:30 uur
Woensdag van 13:30 tot 16:30 uur
De vijfde Expeditiepoort van De Hondsrug UNESCO Global Geopark is gevestigd in het receptiegebouw van bungalowpark Waterpark de Bloemert in Midlaren. Hier is een expositie ingericht over het water in het landschap van het Hondsruggebied.
In het receptiegebouw van bungalowpark Waterpark de Bloemert in Midlaren is een expositie ingericht over het water in het landschap van het Hondsruggebied. Deze expositie is de opmaat naar de expeditie Water, en gaat over ijs en smeltwater, kwelwater en drinkwater. Over meren, moerassen en beken die verdwenen en weer teruggekomen zijn.
IJs en water vormden in de ijstijden het Hondsruggebied. Nog steeds is water hier van levensbelang. We hebben kwalitatief goed water nodig, en voldoende water, zodat de natuur niet verdroogt. Als er een keer te veel water is, wordt het opgeslagen. In het Hondsruggebied is ruimte vrijgemaakt om miljoenen kubieke meters water tijdelijk te kunnen bergen. Grondwater uit de Hondsrug voedt de bijzondere flora in de beekdalen. Water dat diep in de Hondsrug door het zand gefilterd werd, levert drinkwater aan honderdduizenden mensen.
De Expeditiegids Water brengt je naar diverse bijzondere plekken in het Hondsruggebied. Bij de meeste van deze ‘hotspots’ kun je met behulp van de gids een wandeling maken om de omgeving goed te leren kennen. De expeditiepoort in het Waterpark de Bloemert vertelt je wat je bij de hotspots kunt ervaren.
Dagelijks tijdens kantooruren
Het Museum aan de A verlegt de koers van de Noord-Nederlandse scheepvaart naar een museum over de stad en provincie.
Museum aan de A is de opvolger van het Noordelijk Scheepvaartmuseum dat na 90 jaar definitief de koers verlegt. Van museum over de Noord-Nederlandse scheepvaart naar museum over de stad en provincie. Over het leven van de (buiten)gewone Groningers. Over successen én schaduwkanten. Van Rabenhaupts overwinning tijdens het Rampjaar in 1672 tot de Groningse betrokkenheid bij slavernij. Natuurlijk blijven we ook verhalen over de Groninger scheepvaart vertellen. Want Groningen zonder scheepvaart zou Groningen niet zijn. Voor de liefhebber van een vlotte historische snack én de culturele en historische fijnproever: Museum aan de A wordt voor iedereen.
Museum aan de A beheert meer dan 8.000 objecten, 20.000 foto’s, 30.000 scheepsbouwtekeningen, 1.000 zeekaarten en 330 schilderijen. Verzameld in bijna honderd jaar. Zo is een collectie ontstaan van met name maritieme voorwerpen – van scheepsmodellen en Ploegschilderijen tot Bronsmotoren. Een schatkist vol verhalen!
Samen met partners zoals het Groninger Museum, Groninger Archieven en Noorderpoort wordt gewerkt aan Museum aan de A. Een bezoek aan Museum aan de A in de stad is slechts het begin van je ontdekkingstocht door de stad.
Contactgegevens
www.museumaandea.nl
Brugstraat 24, 9711 HZ Groningen
Telefoon: 050 – 312 22 02
Mail: info@museumaandea.nl
Openingstijden
Maandag: gesloten
Dinsdag t/m zaterdag: 10.00 tot 17.00 uur
Zondag: 13.00 tot17.00 uur
Kijk voor meer informatie op de website van Museum aan de A via www.museumaandea.nl
Het Internationaal Klompenmuseum, dat sinds 1990 bestaat, beschikt over de grootste collectie klompen ter wereld. Ruim 2400 paar uit meer dan 40 landen.
Klompendragers vind je niet veel meer. Maar het is nog niet zo lang geleden dat iedereen een paar klompen had. Het Internationaal Klompenmuseum, dat sinds 1990 bestaat, beschikt over de grootste collectie klompen ter wereld. Ruim 2400 paar uit meer dan 40 landen. Ook bezit het museum honderden stuks gereedschap uit verschillende landen, en machines uit Nederland, Duitsland en Frankrijk. Jaarlijks wordt er een expositie ingericht.
Misschien ken je de specifiek Nederlandse klompen. In het museum zie je dat er heel veel verschillende soorten klompen zijn. Klompen voor het werk, voor de sier, kunstige klompen, noem maar op. Ze maken deel uit van het cultureel erfgoed.
In het museum kun je een film bekijken over het maken van de klomp, met de hand en machinaal. In de werkplaats kun je het gereedschap en de machines uit de film in het echt zien. De collectie van de laatste klompenmakers, de gebroeders Eiso en Egbert Wietzes uit Eelde, is hier te vinden. Zij waren zeer bekwaam in het maken van klompen, en verzamelden klompen uit vele landen. Na een rondje museum kun je een kop koffie drinken en echte Wietzes klompen kopen.
26 maart t/m oktober 2022
Dinsdag t/m zondag van 13:30 tot 17:00 uur
Op afspraak voor groepen, van 26 maart tot en met 18 december
Als je het bos vanuit eens anders wilt beleven, maak dan een wandeling over het Boomkroonpad bij het Houtvester Kuhn Huis. Uiteindelijk loop je op 22,5 meter hoogte door de toppen van de bomen.
Bij Buitencentrum Boomkroonpad beginnen verschillende fiets- en wandelroutes door het uitgestrekte bosgebied. Als je het bos vanuit een ander perspectief wilt bekijken, maak dan een wandeling over het Boomkroonpad bij het Houtvester Kuhn Huis in Papenvoort.
De wandeling start in een tunnel door de boomwortels. Daarna klimt het pad snel omhoog naar 7,5 meter. Uiteindelijk loop je op 22,5 meter hoogte door de toppen van de bomen en heb je een ongewone kijk op de bomen in de wijde omgeving. In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw zijn de meeste loofbomen in de Staatsbossen rond het Boomkroonpad gekapt. De sneller groeiende naaldbomen konden meer hout produceren en loofhout stond het inzetten van zware machines in de weg. Tegenwoordig streeft Staatsbosbeheer naar gevarieerde bossen met meer verschillende soorten, meer variatie in oud en jong en meer dood hout dat als voedingsbodem voor het bosleven dient.
Kinderen kunnen via het beleefpad De Groene Veder van alles ontdekken over het bos. Dit is een pad van 3,5 kilometer, gemarkeerd met kleine totems. Van tevoren kunnen de kinderen een knapzak maken. Deze kunnen ze onderweg vullen met mooie blaadjes en andere dingen uit het bos. Verder kunnen ze bostekens maken, op zoek gaan naar sporen, een natuurkunstwerk maken en andere spannende opdrachten uitvoeren. Uiteindelijk zullen ze de Wijze Hoteme Totem in het bos vinden. Kinderen die op zoek willen gaan naar de Wijze Hoteme Totem en het beleefpad willen lopen, kunnen voor vijf euro bij het Buitencentrum Boomkroonpad het Groene Veder-pakket kopen.
Van april t/m 5 november: dagelijks van 10:00 tot 17:00 uur
Van 6 november t/m maart: zaterdag van 12:00 tot 16:00 uur en zondag van 10:00 tot 16:00 uur
Tijdens schoolvakanties: dagelijks van 10:00 tot 16:00 uur
Gesloten op 25 december, 31 december en 1 januari
Begin je ontdekkingstocht in het Hunebedcentrum in Borger. Je vindt hier een speciale Geopark-expositie over de ijstijden en prehistorie. Je ontdekt hoe de hunebedbouwers duizenden jaren geleden leefden en woonden.
Wil je meer weten over de ijstijden en prehistorie? Begin dan je ontdekkingstocht in het Hunebedcentrum in Borger. Je vindt hier een speciale Geopark-expositie over ijstijden en prehistorie. Je ontdekt hoe de hunebedbouwers duizenden jaren geleden leefden en woonden. In de expositie ontdek je het unieke verhaal van het Hondsruggebied. Vier ‘ruggen’ trekken kilometerslange rechte lijnen door het Drentse landschap. Je ontdekt hoe ijs en smeltwater de Hondsrug vormden. Hoe poolwinden het gebied in een ijskoude woestijn veranderden. Hoe later het veen tegen de Hondsrug omhoog groeide en het Hunzedal vulde.
Het Hunebedcentrum in Borger op de Drentse Hondsrug brengt je naar de prehistorie. Naar de tijd waarin de eerste boeren zich in Drenthe vestigden. Deze boeren bouwden de indrukwekkende stenen grafmonumenten, die we hunebedden noemen. De restanten hiervan vind je nog steeds in het Drentse landschap. Er staan er nog 54. Het grootste hunebed staat direct naast het Hunebedcentrum.
De expositie in het Hunebedcentrum laat je ervaren hoe de hunebedbouwers duizenden jaren geleden leefden en woonden. Zij verwelkomen je en leiden je rond door hun wereld. Ze tonen je hun dagelijks leven, nemen je mee naar hun eenvoudige boerenhuizen en naar het woeste land rondom hun akkers, waarin wolven, oerossen en beren leven. Via film, multimediaproducties, een reconstructie van een hunebed, landschapsmaquettes, een offermoeras en nog veel meer waan je je terug in de tijd van de hunebedbouwers, 5500 jaar geleden.
Ook in het Oertijdpark kom je in aanraking met de prehistorie. In ons prehistorisch dorp kun je ervaren hoe onze voorouders hebben geleefd. Er staan drie boerderijen uit de prehistorie, namelijk uit de steentijd, de bronstijd en de ijzertijd. Je ontdekt wat de sporen van de oudste bewoners van het Hondsruggebied ons vertellen. Hoe leefden deze mensen? Wat waren hun gewoontes en uitdagingen?
Bij het Hunebedcentrum vind je ook de grootste keientuin van Nederland. Hier liggen heel veel voorbeelden van keien die hier in de Saale ijstijd als zwerfstenen door het landijs naartoe zijn getransporteerd. Bordjes geven uitleg over de herkomst en aard van de verschillende stenen.
Bij het Hunebedcentrum bevindt zich ook het bezoekerscentrum met expositie van Geopark De Hondsrug. Hier wordt aan de hand van een uitgebreide tentoonstelling en een augmented-reality voorstelling uitleg gegeven over het ontstaan en de geschiedenis van de Hondsrug.
In het Geopark bezoekerscentrum kun je ook enkele bijzondere verzamelingen zien, onder andere van barnsteen en fossielen van de Hondsrug.
Dinsdag t/m vrijdag van 10:00 tot 17:00 uur
Zaterdag, zondag en feestdagen van 11:00 tot 17:00 uur
Gesloten op 25 december, 31 december en 1 januari
Incidenteel: avondopenstellingen (raadpleeg de website)
De Geopark-expositie is toegankelijk tijdens de openingsuren van het Hunebedcentrum. Wie een kaartje voor het Hunebedcentrum koopt, kan gratis de Geopark-expositie bezoeken.
Het voormalige militair oefenterrein Appelbergen ligt op de Hondsrug ten oosten van het dorp Glimmen. Het heeft een grote dichtheid van overblijfselen uit de ijstijden en andere prehistorische resten.
Het heuvelachtige gebied van de Appelbergen moet wel een van de mooiste plekjes van de Hondsrug zijn. Het voormalige militair oefenterrein ligt op de Hondsrug ten oosten van het dorp Glimmen. Het eerste stukje van de naam spreek je uit als Appèl (volgens de Groningers). Het herinnert nog steeds aan het militaire gebruik, want dit was de plek waar de troepen zich verzamelden voor de oefeningen in het veld. Het gebiedje rond de Appelbergen heeft een grote dichtheid van overblijfselen uit de ijstijden en andere prehistorische resten.
Sinds mensenheugenis voert de route van Coevorden naar Groningen door het gebied. Nog steeds zijn de oude karrensporen herkenbaar als diepe geulen over het veld. Die drukte zorgde er destijds voor dat de heidebodem stuk gereden werd en er zandverstuivingen ontstonden. En daarmee is het tweede deel van de naam Appelbergen meteen verklaard…
In de Appelbergen zijn op allerlei plekken sporen van de laatste ijstijd te herkennen. Zo ontstonden er pingoruïnes op de plaatsen waar in die Weichsel-ijstijd grote ijskoepels hebben gelegen. Ze zijn te herkennen als ronde veentjes in de hei. Het zand dat in de zandverstuivingen aan de oppervlakte ligt, is dekzand die poolwinden hier in de Weichsel-ijstijd hebben afgezet op de destijds kale flanken van de Hondsrug.
Vanaf het theehuis/paviljoen De Appelbergen kun je verschillende mooie wandelingen maken door het glooiende terrein. De wandelingen zijn gemarkeerd met paaltjes of bordjes, of je volgt de instructies van de app. Zie bijvoorbeeld:
Coördinaten: 53°08’12.0″N 6°38’22.6″E
De stad Groningen ontstond op het uiteinde van de Hondsrug langs de Drentsche Aa. Diep in de middeleeuwen lag hier, wat nu het Hoge en Lage der A heet, het oudste havenkwartier van de stad.
De stad Groningen ontstond aan het eind van de Hondsrug langs de oever van een Drentse beek. Hier schuurde de Drentsche Aa langs de Hondsrug om vervolgens via het Reitdiep zijn weg naar zee te vervolgen. Diep in de middeleeuwen lag hier, aan wat nu het Hoge der A en het Lage der A heet, het oudste havenkwartier van de stad.
Tot 1877 stond de stad Groningen rechtstreeks in verbinding met de Waddenzee en zag je eb en vloed in de grachten van de stad. Dus was het handig een hoge en een lage kade te hebben om de schepen gemakkelijk te laden en te lossen. De hoge kade lag natuurlijk aan de kant van de Hondsrug.
Als je langs het Hoge der A loopt, zie je in de Brugstraat en de Turftorenstraat het hoogteverschil van de westelijke Hondsrugflank. De mooist zichtbare Hondsrughelling in de stad is die in de Heerestraat en de Oosterstraat.
Aan de Brugstraat 24 bevindt zich het Noordelijk Scheepvaartmuseum, waar het verhaal van de scheepvaart in Noord-Nederland en de geschiedenis van de stad Groningen wordt verteld.
Coördinaten: 53°12’59.9″N 6°33’33.7″E
Ooit was het Neerwold tussen Haren en Paterswolde een ondoordringbaar veengebied met dichte moerasbossen in het beekdal van de Drentsche Aa. Hier kon in de afgelopen duizenden jaren een dik veenpakket ontstaan.
Ooit was het Neerwold tussen Haren en Paterswolde een ondoordringbaar veengebied met dichte moerasbossen in het beekdal van de Drentsche Aa, het zogenaamde Neerwold. Hier kon in de afgelopen duizenden jaren veen ontstaan omdat bijna de hele kop van Drenthe naar dit dal afwatert. Lang geleden werd dit deel van de Drentsche Aa vergraven tot het Hoornse Diep. Tegenwoordig is het meeste veen van Neerwold verdwenen, letterlijk in rook opgegaan als turf in de kachels van de Groningers. Op sommige plekken langs het Friesche Veen kun je nog iets van het zompige Neerwold van weleer terugvinden.
Geholpen door de wind ontstonden door afslag van de oude legakkers de grote wateroppervlakten van het Paterswoldse Meer en het Friesche Veen. De laatste naam herinnert aan het Friese veenarbeiders die in de negentiende eeuw het zuidelijke deel van het veen van het Neerwold weggespit hebben.
Al snel werd het Paterswoldsemeer een geliefd dagje-uit voor de Groningers. In de loop van de jaren is de stad Groningen tot aan de oevers van het meer opgerukt. Vooral langs de Meerweg bevindt zich een aantal aantrekkelijke uitspanningen. Wil je de beste beleving van het Paterwoldse meer? Ga dan naar de jachthaven en huur een bootje voor ‘meer’ beleving!
Coördinaten: 53,16307° N, 6,57793° O
Langs de noordwestelijke oever van het Zuidlaardermeer ligt de Oostpolder. De polder stond vroeger alleen ’s zomers voldoende droog om als weiland en hooiland te worden gebruikt.
Langs de noordwestelijke oever van het Zuidlaardermeer ligt de Oostpolder. De polder stond vroeger alleen ’s zomers voldoende droog om als weiland en hooiland te worden gebruikt, want ’s winters stond de polder maandenlang blank. Sinds een aantal jaren heeft de Oostpolder er een nieuwe functie als waterbergingsgebied bij gekregen. De polder zal in tijden van extreme watertoevoer opnieuw tijdelijk onder water kunnen worden gezet om elders problemen te voorkomen.
De afwisseling van nat en droog plus de ontoegankelijkheid van het gebied maken de polder voor veel vogels tot een aantrekkelijk gebied. In de zomer broeden er kieviten, grutto’s, tureluurs, wulpen en slobeenden. In de rietkragen zijn vogels als de rietgors waar te nemen. Ook zie je er de opvallende grote zilverreiger en misschien zelfs de imposante verschijning van de visarend. In de wintermaanden overwinteren tienduizenden ganzen en zwanen in het gebied. Met name dankzij zijn functie voor de broedvogels en de overwinteraars is de Oostpolder een zogeheten Natura2000-gebied en behoort het tot onze kostbaarste natuurgebieden.
De beste plek om vogels te zien is vanaf de prachtige uitkijktoren aan de oever van het Zuidlaardermeer. Breng vooral je kijker mee!
Coördinaten: 53°07’53.3″N 6°40’56.2″E
Wandelpark De Vork tussen Haren en Essen is een oud stukje landschap. Onder het voormalige rangeerterrein is een rijkdom aan archeologische resten uit de prehistorie opgegraven.
Het wandelpark bij De Vork kunnen we met recht een archeologische hotspot noemen. Archeologisch onderzoek heft hier zeer veel vondsten opgeleverd. Er zijn onder meer sporen gevonden van boerderijen uit de ijzertijd en de Romeinse tijd. Ook zijn voorwerpen opgegraven van vuursteen uit de Trechterbekercultuur, de tijd van de hunebedbouwers. In de prehistorie was deze flank van De Hondsrug, die grenst aan de rivier de Hunze, overduidelijk een prima woonplaats. Bij de aanleg van het park zijn archeologische sporen en vondsten zoveel mogelijk in de bodem met rust gelaten. Daar blijven ze namelijk het beste bewaard. Aan de inrichting van het park zie je hoe het landschap er hier in de prehistorie eruitzag.
Archeologen vinden bij hun onderzoek niet alleen voorwerpen. Ze vinden ook veel grondsporen: verkleuringen in de bodem. Daar kun je aan zien waar vroeger bijvoorbeeld een kuil is gegraven of een sloot heeft gelopen. Soms vormen deze sporen een duidelijk herkenbare plattegrond van een boerderij of een ander gebouw. Op het terrein waar nu de treinsporen liggen zijn sporen gevonden van een boerderij uit de late ijzertijd, (rond 200 v. Chr.). Aan de hand hiervan is een reconstructie gemaakt van het skelet van de boerderij. Of de boerderij er exact zo heeft uitgezien is niet helemaal zeker, want de bovengrondse delen zijn niet bewaard.
Het terrein ligt op 1.3 km wandelen of fietsen naar het oosten vanaf de kruising Kerklaan en Oosterweg in Haren.
Noorderzanddijk, Haren, Groningen
Coördinaten: 53°11’22.7″N 6°37’01.1″E
Sinds mensenheugenis is de Rijksstraatweg de belangrijkste toegangsweg van Groningen vanuit het zuiden. Zij aan zij heb je hier de mooiste villa’s en buitenhuizen.
Sinds mensenheugenis is de Rijksstraatweg de belangrijkste toegangsweg van Groningen vanuit het zuiden. In de negentiende eeuw kwam het bij de gegoede Groninger burgerij in de mode om de drukte van de stad te ontvluchten en hier aan de toen net aangelegde straatweg een mooi nieuw huis te laten bouwen. Het spreekt voor zich dat de één niet voor de ander wenste onder te doen en natuurlijk een groter en mooier huis wilde neerzetten dan dat van de buren…
De Rijksstraatweg doorsnijdt het levendige centrum van de Hondsrugdorpen Haren en Glimmen. Aan weerszijden van Haren en het zuidelijker gelegen Glimmen staan zij aan zij de mooiste villa’s en buitenhuizen. Allen gebouwd op de stevige ondergrond van de Hondsrug met mooie doorkijkjes naar het beekdal van de Drentsche Aa. Tientallen huizen staan op de monumentenlijst. Het huis Hemmen (1805) en ‘t Huis de Wolf (1892) horen tot de mooiste villa’s in dit ‘landschap van weelde’. Een grote kei in het centrum van Haren herinnert ons eraan dat we op de Hondsrug zitten.
Coördinaten: 53°10’23.6″N 6°36’11.3″E
Tussen Noordlaren en Glimmen liggen de Besloten Venen in een zogenaamd doorbraakdal. Het dal ontstond aan het eind van de Saale ijstijd toen smeltwater een laagte uitspoelde die dwars door de Hondsrug heen sneed.
Tussen Noordlaren en Glimmen liggen de Besloten Venen. Het gebied is het resultaat van een bijzonder verschijnsel uit de voorlaatste ijstijd, de Saale-ijstijd. Geologen noemen het een doorbraakdal. Het dal ontstond aan het eind van die ijstijd toen smeltwater een laagte uitspoelde die dwars door de Hondsrug heen liep. Zo ontstond de laagte van de Besloten Venen, die een verbinding vormde tussen de beekdalen van Drentsche Aa en Hunze.
Na de laatste ijstijd heeft de Drentsche Aa een tijdlang rechtstreeks op de Hunze afgewaterd. Geologen vonden het bewijs hiervan in de vorm van een zogeheten spoelzandwaaier in het Hunzedal die nu deels op de bodem van het Zuidlaardermeer ligt. Zoals de naam Besloten Venen al doet vermoeden, groeide deze verbinding op een gegeven moment dicht met veen en hernam de Drentsche Aa haar oude loop langs de westflank van de Hondsrug naar het noorden.
In 2015 is in de Besloten Venen een natuurontwikkelingsproject van start gegaan om water van de Drentsche Aa het gebied weer binnen te brengen. Er zullen overstromingsgebieden ontstaan waar bevers en otters zich prima thuis gaan voelen. Het uitzicht vanaf het bruggetje is overweldigend.
Verkeer van en naar de stad Groningen moest bij Glimmen de Besloten Venen passeren. Daarom was deze passage van groot strategisch belang. In de middeleeuwen zijn hier verschillende veldslagen geleverd en versterkingen opgericht. Sporen van een van deze versterkingen, de Blankeweer, zijn in het landschap nog vaag te herkennen.
Met een kleine omweg kan je dit punt bereiken vanaf de wandeling door het Noordlaarderbos of vanaf de Pollselaan.
Coördinaten bruggetje: 53°07’13.1″N 6°38’06.6″E
Informatiebord: 53°07’13.1″N 6°38’17.3″E
De Onnerpolder ligt tussen het dorp Onnen en de noordpunt van het Zuidlaardermeer. Poldermolen De Biks (1857) pompte het polderwater het Drentsche Diep in. Zijn werk is tegenwoordig overgenomen door het moderne gemaal ‘De Onnerpolder’ van […]
De Onnerpolder ligt tussen het dorp Onnen en de noordpunt van het Zuidlaardermeer. Poldermolen De Biks (1857) pompte het polderwater het Drentsche Diep in. Zijn werk is tegenwoordig overgenomen door het moderne gemaal ‘De Onnerpolder’ van Waterschap Hunze en Aa’s. Door de vernatting is het een aantrekkelijk natuurgebied, rijk aan vogels, geworden.
Behalve een uniek natuurgebied is de polder ook een belangrijk waterwingebied én een waterbergingsgebied. Dit bergingsgebied kan bij een dreiging van wateroverlast tijdelijk onder water worden gezet. Vanaf het monumentale gemaal aan het einde van de Zuiderhooidijk heeft men een prachtig uitzicht over de omgeving.
Aan het eind van de Waterleidingweg, ten zuiden van Onnen, staat het pompstation van het Waterleidingbedrijf Groningen. Hier wordt drinkwater opgepompt van een diepte van zo rond de 90 meter. Het grondwater ligt hier opgesloten in een dikke laag zand die miljoenen jaren geleden in Noord-Nederland afgezet is door de oerrivier Eridanos. Deze rivier stroomde toen vanuit het huidige Oostzeegebied onze kant op.
Coördinaten: 53°09’59.4″N 6°40’15.4″E
Zuidlaren en water, al was het alleen maar vanwege Berend Botje die met zijn scheepje uit varen ging en nooit meer weerom kwam. Zijn standbeeld staat midden in het dorp, maar molen de Wachter staat buiten […]
Zuidlaren en water, al was het alleen maar vanwege Berend Botje die met zijn scheepje uit varen ging en nooit meer weerom kwam. Zijn standbeeld staat midden in het dorp. Daarnaast is Zuidlaren al eeuwenlang befaamd in Noord-Nederland vanwege zijn grote paardenmarkt, die nog iedere derde dinsdag van oktober plaatsvindt.
Opvallend op de grote brinken van Zuidlaren zijn de grote ‘branddobben’. Ze zien er uit als eendenvijvertjes. Van oorsprong waren het natuurlijke poelen aan de rand van het dorp. Hier brachten de boeren ’s morgens hun schapen naartoe en de dieren maakten graag van de gelegenheid gebruik om er even wat te drinken. Ook bij de paardenmarkten waren ze van belang. Een tweede functie van zo’n dobbe was dat het water als bluswater gebruikt kon worden.
De beroemde paardenmarkt van Zuidlaren was lang de grootste van West-Europa.
In 1895 werd bij de bouw van de psychiatrische inrichting Dennenoord aan de rand van het dorp een ruim 30 meter hoge watertoren gebouwd. Het was de tijd dat overal in Nederland om hygiënische redenen een waterleiding werd aangelegd. Inmiddels is de watertoren niet meer in gebruik.
Coördinaten: 53°05’36.9″N 6°41’10.0″E
De stad Groningen ontstond op een strategische plek op het eind van de Hondsrug. Al in de prehistorie was dit de enige goede verbinding tussen het Hondsruggebied en de welvarende Groninger kleigronden langs de Waddenzee.
De stad Groningen ontstond op een strategische plek op het eind van de Hondsrug. Al in de prehistorie was dit de enige goede verbinding tussen het Hondsruggebied en de welvarende Groninger kleigronden langs de Waddenzee, want aan weerszijden van de stad had je ondoordringbare moerassen. Je móést langs Groningen om in het rijke terpenland te komen…
Vanaf Coevorden liepen de belangrijkste routes over de Hondsrug en de Rolderrug naar de stad. Niet alleen vrienden, maar zeker ook vijanden maakten hier maar al te graag gebruik van op weg naar de rijke handelsstad Groningen. Al snel raakten de Groningers eraan gewend om zich tegen ongewenst bezoek teweer te stellen. De eerste omwalling kreeg de stad al in het jaar 1040. De grootste uitbreiding van de vesting Groningen vond aan het begin van de zeventiende eeuw plaats.
Het Noorderplantsoen is in de negentiende eeuw aangelegd op en rond de noordwestelijke verdedigingswallen van de stad. In het ontwerp van het park maakte tuin- en landschapsarchitect H. Copijn gebruik van de deels nog bestaande vestinggrachten en oude wallen. Zomers recreëert de stad massaal op de ‘sporen van strijd’ die de geschiedenis daar heeft achtergelaten… Op de plattegrond van de stad zijn ook de restanten van sommige andere vestingwerken in de stad nog steeds goed terug te vinden. Het Groninger Museum bijvoorbeeld ligt in de voormalige singelgracht rond de stadswallen.
Coördinaat: 53°13’23.7″N 6°33’18.8″E
Ten oosten van Zuidlaren stroomt de Hunze het Zuidlaardermeer in. Met een oppervlakte van meer dan 500 hectare is het Zuidlaardermeer het grootste meer op de grens van Drenthe en Groningen.
Ten oosten van Zuidlaren stroomt de Hunze het Zuidlaardermeer in. Met een oppervlakte van meer dan 500 hectare is het Zuidlaardermeer het grootste meer op de grens van Drenthe en Groningen. Aan de noordkant stroomt het Drentsche Diep het meer uit richting de stad Groningen.
Het Zuidlaardermeer ontstond toen na de laatste ijstijd de zeespiegel ging stijgen. Dat zorgde ervoor dat het water vanaf het Drents Plateau steeds minder goed kon worden afgevoerd. Het Hunzedal groeide vol met veen. In de laagte ten noorden van het Hunzedal bleef zoveel water staan dat hier het Zuidlaardermeer ontstond.
Als de Hunze in het natte seizoen grote hoeveelheden extra water aanvoerde, kwamen de groenlanden rond het meer zo ver het oog reikte onder water te staan. Eeuwenlang zijn de boeren dan ook druk bezig geweest om de oeverlanden in te polderen. Met dijkjes en windmolens lukte het hen om hun polders enigszins droog te houden. Deze polders vormen nu een waardevol natuurgebied.
Coördinaten: 53°06’31.0″N 6°41’33.8″E
Deze fietsroute van ongeveer 44 kilometer langs prehistorische hoogtepunten start en eindigt op de Grote Markt van Groningen
De stad Groningen is al in de elfde eeuw ontstaan op een plek waar ooit twee oude Drentse esdorpen met brinken hebben gelegen. De ligging van de stad is niet toevallig; Groningen is strategisch gelegen op het meest noordelijke deel van de Hondsrug, op de overgang van zand naar klei en is geflankeerd door moeilijk begaanbare hoogveenmoerassen. Dat betekende dat de bewoners relatief veilig waren voor zowel hoog water als indringers. Ook voor de handel was de ligging aan de overgang tussen klei en zand en nabij de Drentsche Aa bijzonder gunstig.
De Hondsrug heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de stad Groningen en het gebied rondom het Hondsrugdorp Haren. Veel van die (prehistorische) geschiedenis is nog steeds zichtbaar in het landschap: een uitnodigend decor voor een ‘prehistorische fietstocht’ vanaf de Grote Markt tot aan de hunebedden in Noord- en Midlaren.
Het Hondsruggebied ten zuiden van de stad Groningen kenmerkt zich door een viertal kaarsrechte heuvelruggen die in de voorlaatste ijstijd zijn ontstaan. De meest oostelijke en prominente is de Hondsrug, die van Groningen tot aan Emmen loopt en 70 kilometer lang is. Vanwege zijn unieke geologische geschiedenis is het Hondsruggebied aangewezen als het eerste Geopark van Nederland en werd in 2015 uitgeroepen tot UNESCO Global Geopark.
Het ontstaan van de Hondsrug begon ongeveer 150.000 jaar geleden tijdens de Saale ijstijd. Een enorme ijsmassa baande zich toen een weg door het landschap. Smeltwater en ijs stuwden en kneedden het land tussen Coevorden en Groningen. Zo ontstond een aantal evenwijdige heuvelruggen die pas echt goed zichtbaar werden toen al het ijs was gesmolten. De Hondsrug wordt al duizenden jaren bewoond en bereisd. Vroeger was het de enige plek in de regio waar mensen hoog en droog genoeg konden wonen, op veilige afstand van veenmoerassen en de zee. Zichtbare herinneringen aan die tijd zijn de hunebedden die zo’n 5500 jaar geleden werden gebouwd.
Fiets de Gelkingestraat in, rechts van de Drie Gezusters.
Deze route is ook als POP-UP route te fietsen. Onderweg zijn tussen 10:00 tot 17:00 uur de volgende POP-UP locaties te bezoeken wanneer de vlag Ontdek Prehistorisch Groningen is geplaatst * Haren: Klooster Yesse, Essen 7, Hortus Botanicus, Kerklaan 34, Molen De Hoop, Rijksstraatweg 133, Nicolaikerk, Kerkstraat 2, Molen De Helper, Hoornsedijk 8 Noordlaren: Bartholomeüskerk, Lageweg 8, Molen De Korenschoof, Zuidlaarderweg 73, Hunebed G1, Weg langs het Hunebed, Pingoruïne Noordlaarderbos, Duinweg 18, Oorsprong Ekologisch vlees, Zuidlaarderweg 61, Midlaren, Hunebedden D3 en D4. Schutsweg 42
• Routeboekjes zijn gratis verkrijgbaar bij de deelnemende POP-UP locaties.
* Er kunnen afwijkende openingstijden voorkomen
Aan het einde van de straat linksaf de Herebinnensingel op. Eerste afslag rechts. Na de Sint Jozefkathedraal links de Radesingel op tot knooppunt 88. Fiets richting 82.
Verder richting knooppunt 82, maar sla vóór het viaduct over het Winschoterdiep rechtsaf de Meeuwerderbaan in. Steek het spoor over, ga direct links en fiets naar 81. Richting 75, maar na het rode fietspad (Esserhaag) linksaf de Esserweg op tot aan Essen.
Fiets met de klok mee het gehucht door en rijd de lange, onverharde weg op. Ga bij de Kerklaan linksaf en volg deze tot de Hortus.
Fiets verder over de Kerklaan. Rechtsaf de Molenweg in, vervolgens links bij de rotonde.
Linksaf de Julianalaan in. Fiets via knooppunt 75, 77 en 86 naar 59. Na 59 rechtdoor fietsen tot 54.
Verkorte versie: liever een kortere route fietsen? Fiets dan tot 86 en daarna via 83 en 84 richting 27. Ga linksaf bij waterplas Sassenhein en pak de reguliere route op vanaf de beschrijving bij punt 13.
Fiets richting knooppunt 55.
Fiets een stukje richting het water.
Fiets via knooppunt 55 richting 53, maar neem direct eerste fietspad rechtsaf: het Hunebedpad. Sla op de Schutsweg linksaf naar de hunebedden.
Keer om en volg de Schutsweg richting het noorden. Sla linksaf de onverharde weg langs het hunebed in.
Houd rechts aan tot het Noordlaarderbos.
Volg de Duinweg, maar sla bij de Pollseweg linksaf. Volg de route richting knooppunt 87.
Fiets via knooppunt 87 naar 57. Ga richting 59, maar blijf rechtdoor rijden op de Hoge Hereweg. Fiets vervolgens via 84 richting 27. Ga bij Sassenhein linksaf.
Ga terug naar de doorgaande weg en fiets door naar knooppunt 27. Vervolgens via 26 richting 4.
Via knooppunt 4, 84 en 85 naar 87.
Ga rechtsaf over de brug de Brugstraat in. Fiets via de Vismarkt terug naar de Grote Markt. Eindpunt van de route.
Deze fietsroute van ongeveer 44 kilometer start en eindigt op de Grote Markt van Groningen en volgt veelal de fietsknooppunten. Daar waar wordt afgeweken, wordt dit in de tekst vermeld. Een foldertje met gedetailleerde beschrijving van de route is ook bij de VVV Groningen.
De Hondsrug loopt van Klazienaveen via Emmen, Gieten en Zuidlaren tot aan het noorden van de stad Groningen. In het zuiden is de zandrug plaatselijk wel 25 meter hoog, maar ook in de stad bereikt hij nog een hoogte van 9 meter boven NAP.
De ligging van de stad is niet toevallig, want Groningen ligt op het meest noordelijke deel van de Hondsrug, op de overgang van zand naar klei en geflankeerd door moeilijk begaanbare hoogveenmoerassen. Dat betekende dat de bewoners relatief veilig waren voor zowel hoog water als indringers. Ook voor de handel was de ligging aan de overgang tussen klei en zand en nabij de Drentsche Aa bijzonder gunstig.
In winkelstraten zoals de Herestraat ten zuiden van de Grote Markt is de meest noordelijke heuvel van de Hondsrug nog heel goed zichtbaar. De zijstraat op het hoogste punt heet zelfs het Hoogstraatje. Ook in de omliggende straten is de helling merkbaar. Vanaf dit punt gaat de helling in noordelijke en oostelijke richting langzaam naar beneden richting de lagere Ommelanden.
De hunebedbouwers maakten potten van aardewerk in een vorm die je bijna nergens anders ziet: een beker met een hals in de vorm van een trechter. De groepen mensen die deze trechterbekers maakten worden daarom het Trechterbekervolk genoemd. De mensen van de Trechterbekercultuur lieten hunebedden achter in hun leefgebied: de Noord-Nederlandse zandgronden en met name de Hondsrug.
De voorouders van de hunebedbouwers waren nog jagers en verzamelaars. De mensen van deze Trechterbekercultuur waren de eerste landbouwers in onze streken. Op het terrein waar je nu staat, bij de Van Julsinghastraat en het Oude Winschoterdiep, zijn resten gevonden van een akkercomplex van de Trechterbekercultuur. Dit akkercomplex stamt uit ongeveer 4.500 jaar voor het begin van onze jaartelling.
Je bent zojuist over een deel van de Esserweg gereden. Deze weg ligt dwars over de Hondsrug op de grens tussen Groningen en Haren. Op deze grens is de Hondsrug niet breder dan 500 meter. De Esserweg is een zogenaamde ‘holle weg’, een weg die is uitgesleten door erosie en intensief gebruik. De weg komt hierdoor tussen twee hellingen te liggen.
In Essen werd in 1215 het vrouwenklooster Yesse gesticht dat behoorde tot de orde der Cisterciënzers. In natte tijden was deze plek amper bereikbaar. Juist daarom kozen de Cisterciënzers voor deze locatie: ze werden hier zo min mogelijk gestoord. Klooster Yesse heeft tot 1594 bestaan. Alleen overblijfselen van de gracht om het klooster zijn nog zichtbaar in het landschap. Aan Essen 7 bevindt zich een bezoekerscentrum dat elke tweede zaterdag van de maand is geopend, zie www.kloosteryesse.nl.
De Hortus is een van de oudste botanische tuinen van Nederland. In totaal bestaat de Hortus uit twintig hectare aan zeer verschillende tuinen. Zo is er een wilde plantentuin, een Keltische tuin en een Chinese tuin. Hierin staat een authentiek Chinees theehuis. Daarnaast worden er regelmatig aciviteiten en exposities georganiseerd. De Hortus is het hele jaar door dagelijks geopend, zie www.hortusharen.nl.
De Rijksstraatweg is van oudsher onderdeel van de zuidelijke toegangsweg tot Groningen. Vanuit Coevorden loopt deze route over de Hondsrug tot aan de Grote Markt. Aan de Rijksstraatweg staan prachtige villa’s, gebouwd op de stevige zandondergrond van de Hondsrug.
Op het plein achter Brasserie Intermezzo ligt een mooie grote zwerfkei. Deze steen herinnert aan de vele zwerfstenen in de regio en de geschiedenis van het landschap. Denk je maar in: zulke stenen komen oorspronkelijk helemaal uit Scandinavië en zijn hier ongeveer 150.000 jaar geleden met het schuivende landijs terechtgekomen.
Vanaf hier kun je ook de kortere route fietsen.
De Bartholomeüskerk van Noordlaren kijkt uit op het Hunzedal ten oosten van de Hondsrug. Het kleine haventje verbindt Noordlaren met het Zuidlaardermeer dat in dit dal ligt. Het oerstroomdal van de Hunze ontstond in de tijd dat het landijs van de voorlaatste ijstijd zich terugtrok. Het dal werd uitgesleten door het smeltwater. Lange tijd was het Hunzedal nog nauwelijks herkenbaar als beekdal. Dit kwam door de vervening en de ruilverkaveling. De afgelopen twintig jaar is door diverse organisaties hard gewerkt aan natuurontwikkeling in het stroomgebied van de Hunze.
In het receptiegebouw van Waterpark De Bloemert vind je de gratis te bezoeken expeditiepoort ‘Water’, een van de expeditiepoorten van De Hondsrug UNESCO Global Geopark. De expeditie vertelt het verhaal van het water van het Hondsruggebied, van ijs en smeltwater, via moerassen en beken tot kwelwater en drinkwater. Het verhaal van het geopark wordt er op beeldende wijze verteld; absoluut een kijkje waard!
Hunebedden werden ongeveer 5.500 jaar geleden gebouwd in de laatste periode van de Steentijd. Het zijn de oudste monumenten van Nederland. Ze werden gemaakt van zwerfkeien die met de ijskap in de ijstijd naar Noord-Nederland schoven. Hunebedden werden gebruikt als grafkamers. De botten van de overleden mensen zijn vergaan, maar een deel van de grafgeschenken is bewaard gebleven, zoals potten van aardewerk, sieraden van barnsteen en gereedschap en wapens van steen.
De hunebedden met de codenamen D3 en D4, naast Schutsweg 42, zijn vrijwel compleet. Uniek is dat ze precies in elkaars verlengde liggen. Vroeger werden ze zelfs als één hunebed beschouwd. In 1870 is er in de kelder gegraven. Een deel van wat toen werd gevonden is nu in het bezit van het Drents Museum in Assen.
In Noordlaren vind je het meest noordelijke hunebed van de Hondsrug: het enige hunebed van de provincie Groningen. Het hunebed heeft de officiële codenaam G1, maar wordt in de volksmond Hunebed ’t Heiveen genoemd. De eerste vermelding van het hunebed dateert uit 1694.
Een andere bron is een artikel van Jetzo Boeles in de Groningsche Volksalmanak van 1845. Hierin beschrijft hij hoe een oude inwoner ooit zijn vader vertelde over een opgraving bij het hunebed, waarschijnlijk omstreeks 1750. Hierbij zouden beenderen, urnen met as en een bewerkte zwarte stenen hamer zijn gevonden. Kruitgaten linksachter en rechtsvoor bovenin de stenen markeren de poging om het hunebed omstreeks het jaar 1800 op te blazen. De daders wilden de stukken steen verkopen als grondstof. Gelukkig werden ze betrapt en werd de sloop van de rest van het hunebed op het nippertje voorkomen. Tegenwoordig zijn hunebedden wettelijk beschermd
Het Noordlaarderbos is een gemengd bos dat door Natuurmonumenten wordt beheerd. Al sinds de prehistorie vormt dit bos een schakel in de route over de Hondsrug tussen Coevorden en Groningen. Eeuwenlang was hier een heidegebied, dat door de verkeersdrukte deels veranderde in een zandverstuiving. De karrensporen zijn hier en daar nog altijd zichtbaar. Ook vind je hier grafheuvels van zeker 2.500 jaar oud. Vlakbij Natuurvriendenhuis De Hondsrug ligt het Heilig Bergje of de Galgenberg, een preekoord of misschien juist een terechtstellingsplaats. Het Noordlaarderbos wordt bewoond door vele vogels, zoals de wielewaal, de nachtegaal, uilen, sperwers en haviken. Met een beetje geluk kom je een ree, vos, hermelijn of steenmarter tegen.
De Besloten Venen vormen een bijzondere verbinding tussen de Drentsche Aa aan de westkant van de Hondsrug en de Hunze aan de oostkant van de Hondsrug. Het is een doorbraakdal dwars door de zandrug heen. In het hele Hondsruggebied zijn er slechts twee van zulke doorbraakdalen: het andere ligt ter hoogte van Borger in Drenthe. De doorbraakdalen zijn ontstaan in de ijstijden. Water onder de kilometers dikke ijskap smolt en begon te stromen. Dit stromende water spoelde aan beide kanten van de Hondsrug een inkeping uit. In de laatste ijstijd zorgde erosie ervoor dat beide inkepingen met elkaar verbonden werden om zo een zeldzame onderbreking van de Hondsrug te vormen. Na de laatste ijstijd zijn De Besloten Venen een beekdal geworden, waardoorheen water vanuit het dal van de Drentsche Aa naar het Hunzedal kon stromen.
Ten noorden van waterplas Sassenhein, in het dal aan de westzijde van de Hondsrug, ligt Wolddeelen. Dit was een wingebied voor laagveen, waarbij turfwinningsplassen ontstonden. Ook de plas Sassenhein is op die manier ontstaan. Na het einde van de turfwinning rond 1900, kregen de waterplassen een functie als ‘hengelaarsoord’. De visvijver, het paviljoen, de dienstwoning en een standbeeld zijn rijksmonumenten en in het paviljoen zit nu een horecagelegenheid. In de omgeving zijn resten van een jong-paleolithisch kampement gevonden.
Ook het Paterswoldsemeer ontstond in de 18de en 19de eeuw door het afgraven van veen. Het meer ligt in de laagte ten westen van de Hondsrug: het beekdal van de Drentsche Aa. De Drentsche Aa is de westelijke tegenhanger van de Hunze die ten oosten van de Hondsrug stroomt. De Drentsche Aa bestaat uit een heel stelsel aan riviertjes en beekjes in de kop van Drenthe die bij Schipborg samenkomen tot één rivier. Het laatste deel van de fietstocht volg je deze rivier tot deze uitmondt in de grachten rondom de binnenstad van Groningen. Vanaf daar gaat de Aa over in het Reitdiep en stroomt hij vervolgens door tot aan het Lauwersmeer. Vanaf de Hoornsedijk, het dijkje waarover je nu fietst, kun je goed zien hoe de rivier hier door het landschap kronkelt.
Groningen is ontstaan langs de oever van de Aa, een Drentse beek. De Drentsche Aa schuurde langs de Hondsrug om vervolgens via het Reitdiep naar zee te stromen. In de middeleeuwen lag hier het oudste havenkwartier van de stad, aan wat nu het Hoge der A en het Lage der A heet. In verband met eb en vloed was het handig om zowel een hoge als een lage kade te hebben. De hoge kade voor tijdens hoog water, nu het Hoge der A, lag aan de kant van de Hondsrug. In de Brugstraat is het hoogteverschil door de westelijke flank van de Hondsrug nog goed zichtbaar.
Einde van de fietsroute
Vanuit de Geopark De Hondsrug Expeditiepoort in Waterpark De Bloemert kun je een mooie fietstocht langs het Zuidlaardermeer en door het Hunzedal maken.
Vanuit de Geopark De Hondsrug Expeditiepoort in Waterpark De Bloemert kun je een fietstocht langs het Zuidlaardermeer en door het Hunzedal maken. Behalve Zuidlaren en het Zuidlaardermeer kom je dan langs de Geopark De Hondsrug hotspots Annerveenschekanaal en Breevenen.
Deze fietsroute is zo’n 50 kilometer lang en maakt gebruik van het ANWB fietsknooppuntensysteem. Onderweg wijzen bordjes je van het ene knooppunt naar het andere.
Als je meer over de knooppunten wilt weten – bijvoorbeeld hoe je je eigen routes kunt samenstellen – kijk dan op fietsendrenthe.nl (fietsknooppunten en routeplanner). Je kunt daar ook van deze route jouw eigen fietskaart maken!
Lees alles over De Hondsrug UNESCO Global Geopark en de hotspots die je onderweg tegenkomt in de expeditiegids Water, aan te schaffen bij de receptie van De Bloemert in Midlaren.
Bekijk eerst even de tentoonstelling over water in het Geopark De Hondsrug. Daarna start je de route op de parkeerplaats van Waterpark De Bloemert en gaat op de doorgaande weg rechtsaf. Je rijdt naar knooppunt 55 aan de doorgaande weg.
Let op: tussen de knooppunten 88 en 28 steek je het Drentsche Diep met een fietspontje over dat je zelf moet bedienen. Ga ervan uit dat je er van april tot oktober tussen 9.00 en 19.00 uur gebruik van kunt maken (www.voetveren.nl).
Natuurgebied met bevers en otters langs de Hunze
Via knooppunten 97 en 94
Eindpunt van de route
De fietsroute Levend Verleden vertelt de geschiedenis van het landschap rond Haren door de eeuwen heen en neemt je mee naar bijzondere plekken in dit afwisselende landschap.
Fietsen door het landschap van de vroegere gemeente Haren is als reizen door de tijd. Het landschap is door de eeuwen heen steeds veranderd, zonder dat sporen van voorgaande tijden volledig zijn uitgewist. De fietsroute Levend Verleden vertelt de geschiedenis van het landschap door de eeuwen heen en neemt je mee naar bijzondere plekken in dit afwisselende landschap. Een van die verborgen plekken is natuurgebied en visplas Sassenhein.
Noordlaren is een Gronings esdorp met Drentse uitstraling op de grens van de Hondsrug en de Hunzelaagte. Het esdorpenlandschap van Noordlaren kenmerkt zich door bolle akkers, boerderijlinten en de kleinschalige structuur van houtwallen en laanbeplantingen. Het Zuidlaardermeer begrenst het dorp aan de oostkant. Aan de westkant ligt het Noordlaarderbos met daarachter de Drentsche Aa. Langs de route ligt, ten zuidwesten van Noordlaren, het prachtige kleine hunebed G1. Dit is het meest noordelijk gelegen hunebed van Nederland en het enige in de Provincie Groningen.
Ook Onnen is een esdorp dat ook op de grens van de Hondsrug en de Hunzelaagte is gelegen. De omgeving van Onnen wordt gekenmerkt door grote hoogteverschillen. Zowel de Hondsrug als de es van Onnen zijn duidelijk herkenbare hoge landschapselementen. Begin 20ste eeuw zijn de Onnervaart en de haven gegraven. De polder ontstond en Onnen bloeide op. De prachtige boerderijen herinneren aan deze rijke geschiedenis. Recente veranderingen in landschapsbeheer hebben deze ontwikkeling teruggedraaid en tegenwoordig is een groot deel van de Onnerpolder veranderd in een nat gebied waar vooral watervogels zich thuis voelen.
De buurtschap Essen ligt op het noordelijk deel van de Hondsrug, op de overgang naar het natte veen. Tot in de jaren zestig was het een traditioneel landbouwgebied. De oude zandwegen, houtwallen en boerderijen herinneren nog aan die tijd. In dit gebied vormt de Rijksstraatweg, met haar statige landhuizen een uniek beeld. Een ander bijzonder element in het landschap is het voormalige kloostercomplex Yesse in de buurtschap Essen.
Glimmen ligt in het landgoederenlandschap op de grens met het stroomdallandschap van de Drentsche Aa. Het ‘Nationaal beek- en esdorpenlandschap Drentsche Aa’ is in West-Europa het best bewaarde in zijn soort. Middenin dit landschap staat het Huis te Glimmen; een buitenhuis met een rijke historie. Tot aan het eind van de 19e eeuw was het landgoed in bezit van de familie Quintus naar wie het Quintusbos is genoemd. In dit bos ligt ook een voormalige eendenkooi. Onlangs is de eendenkooi opgeknapt. De eendenkooi heeft zijn oorspronkelijke functie niet teruggekregen. Met het herstel zijn de kenmerken versterkt en daarmee is de kooi goed te herkennen.
Appelbergen is een bijzondere plek binnen het esdorpenlandschap omdat je er een grote concentratie van sporen uit het verleden aantreft. Het natuurgebied ligt in een doorbraakdal door de Hondsrug, ook wel Besloten Venen genoemd. Middenin het bos ligt een moeras; een restant van een groter meer dat vroeger mogelijk een pingoruïne was. Appelbergen is daarnaast ook een beladen plek. In de Tweede Wereldoorlog hebben de Duitsers hier heimelijk 34 mensen begraven nadat ze hen hadden gefusilleerd.
Het Paterswoldsemeer maakt deel uit van het Drents-Gronings merengebied. Wat nu meer is, was tot ongeveer 1740 een veenmoeras met de naam Neerwold. Het Paterswoldsemeer ontstond rond 1740 door de veenwinning. Het meer is erg in trek bij watersporters en recreanten. Rondom het meer treft u een diversiteit aan bezienswaardigheden aan, zoals de Paalkoepel, een op palen gebouwd paviljoen, het Familiehotel en het clubhuis van zeilvereniging De Twee Provinciën. Ook de sluis Nijveensterkolk en poldermolen De Helper zijn bijzondere elementen in het landschap.
De fietsroute route is 50 km lang. Wanneer je het rondje om het Paterswoldsemeer achterwege laat, is de route 35 km. Op zeven plaatsen staan informatieborden die uitleg geven over de plek. Dit zijn: landgoed Huis te Glimmen, Appelbergen en Besloten Venen, het hunebed bij Noordlaren, Noordlaren, Onnen, Essen en het Paterswoldsemeer. De route is uitgezet langs de ANWB fietsknooppunten.
Tip: Door onderweg met een smartphone de QR codes op de knooppuntenborden te scannen krijgt u aanvullende informatie over het punt waar u zich op dat moment bevindt. Ook op de speciale informatiepanelen van Levend Verleden vindt u een QR code met extra informatie.
Start lus Paterswoldsemeer. 26, 4, 10, 3, 25, 26, 27
Noordlaren is een typisch esdorp in het noordelijke gedeelte van het Hondsruggebied, waarop de stad Groningen en het Zuidlaardermeer een belangrijke stempel hebben gedrukt. Op deze wandeling kun je alle aspecten van dit mooie oude dorp […]
Het dorp Noordlaren is meer dan 860 jaar oud. De eerste vermelding van het dorp dateert uit 1160, wat op te maken valt uit een inkomstensregister van het Duitse klooster Werden. Noordlaren is een typisch esdorp op de noordelijke Hondsrug, waarop de stad Groningen en het Zuidlaardermeer een belangrijke stempel hebben gedrukt.
De aangegeven tijdsindicatie van circa 2 uur is van toepassing op de ± 6,5 kilometer lange wandelroute Noordlaarder es (punt 1 t/m punt 12). Deze kernroute kan verlengd worden met een circa 1,5 uur durende en ± 4 kilometer lange wandeltocht door de Besloten Venen (punt 13). Hetzelfde geldt voor de circa 2 uur durende en ± 5,5 kilometer lange wandeltocht door het Hunzedal (punt 14).
Hieronder volgt een korte beschrijving van de wandelroute. Voor meer details zie verderop in dit document. De wandeling is ook beschikbaar als app route.
De wandelroute start direct bij punt 1 vanaf de parkeerplaats bij het haventje. Tevens vormt deze plek het eindpunt van de route. Loop vanaf de parkeerplaats in zuidelijke richting de Boenderstraat naar punt 2.
Loop de Boenderstraat uit en ga rechtdoor de Zuiderstraat in. Sla vervolgens de eerste straat rechtsaf en loop de Middenstraat in. Punt 3, de oude boerderij, bevindt aan de rechterzijde aan het Zuinigstraatje.
Ga rechtdoor op de Middenstraat. Volg deze straat tot aan de Kerkstraat, en sla hier linksaf. Punt 4 bevindt zich rechts aan het einde van de Kerkstraat.
Sla linksaf de Zuidlaarderweg in, waar punt 5 zich direct aan de rechterkant begeeft.
Loop de Zuidlaarderweg af richting het zuiden tot aan de eerste straat rechts, Weg langs Het Hunebed geheten. Punt 6 bevindt zich vlak voor deze weg aan de rechterzijde.
Sla rechtsaf en loop de Weg langs Het Hunebed in, waar punt 7 zich openbaart.
Vervolg de tocht over de Weg langs Het Hunebed tot het bosje in de bocht, waar punt 8 zich bevindt.
Loop de Weg langs Het Hunebed uit, en sla rechts af op Haasakkers. Blijf dit pad rechts volgen tot aan de Duinweg, en sla hier rechtsaf. Volg deze weg circa 500 meter, waar punt 9 zich aan de rechterzijde begeeft.
Volg de Duinweg tot aan de t-splitsing met de Oorsprong en sla hier rechtsaf. Punt 10 is gelegen aan de rechterzijde van deze weg, na circa 300 meter te hebben gelopen.
Loop de Oorsprong uit, en sla linksaf de Zuidlaarderweg op. Sla vervolgens rechtsaf de Kampsteeg in. Loop deze weg uit, en sla vervolgens rechtsaf op de Lageweg. Volg deze weg richting het zuiden tot aan punt 11. Deze is na een kilometer gelegen aan de rechterzijde van de weg.
Volg de Lageweg. Direct achter De Steeg verschijnt punt 12 aan je rechterzijde.
Volg de Lageweg in zuidelijke richting, tot aan de parkeerplaats bij het haventje aan je linkerzijde waar de route eindigt.
Het is mogelijk om de route vanaf punt 9 te verlengen met een tocht langs punt 13, de Besloten Venen. Volg de Duinweg tot aan de Pollseweg, en sla hier linksaf. Loop vervolgens het zandpad uit om rechtdoor te gaan op de Pollselaan, waar punt 13 zich na 200 meter aan je rechterzijde openbaart. Loop de Pollselaan uit, om vervolgens op de Zuidlaarderweg uit te komen. Blijf deze straat volgen tot aan de Beslotenveenseweg, en sla hier rechtsaf. Sla dan linksaf de Duinweg in, en loop vervolgens door tot de Oorsprong. Ga vervolgens linksaf deze straat in, om de oorspronkelijke route te vervolgen.
Het is ook mogelijk om de route vanaf punt 10 te verlengen met een tocht door het Hunzedal langs punt 14, de petgaten aan de Osdijk. Loop de Oorsprong uit, en sla linksaf de Zuidlaarderweg op. Sla vervolgens de eerste weg rechtsaf, de Kampsteeg in. Loop deze weg uit, en sla vervolgens linksaf op de Lageweg. Volg deze weg richting het noorden, en sla direct rechtsaf op de Osdijk. Na een goede kilometer bevindt punt 14 zich aan je linkerzijde. Loop de Osdijk verder in, en sla vervolgens rechtsaf op de Meester Koolweg. Loop deze straat uit, om vervolgens op de parkeerplaats bij het haventje te eindigen.
Noordlaren heeft het typische karakter van een Drents dorp, waarbij de huidige brink het centrum vormt. Aan de brink liggen de kerk, het haventje met het Noordlaarder vaartje, het voormalige veerhuis en tal van oude boerderijen met werkplaatsen. Tevens werd de brink in het verleden gebruikt voor het houden van veekeuringen en de jaarlijkse kermis.
De Bartholomeüskerk is een kerk die oorspronkelijk gewijd is aan de heilige apostel Bartholomeüs. Na de Reductie in 1594 ging de kerk over in protestantse handen. De kerk kent een bewogen geschiedenis. Wanneer de eerste kerk precies is gebouwd, is moeilijk te achterhalen. Uit onderzoek blijkt dat het oudste deel van de kerk nog uit het einde van de 12e eeuw stamt. De eerste kerk betrof een houten gebouwtje. In de loop van de 13e eeuw werd het huidige stenen kerkgebouw in verschillende fasen gebouwd. Ook de toren is van baksteen en bezit nog een aantal Romaanse kenmerken. In de 15e eeuw kreeg de kerk in grote lijnen haar huidige aangezicht. Bij de restauratie van de kerk in 1976/1977 zijn veel oorspronkelijke elementen weer in het zicht gebracht. In de kerk zijn nog fragmenten van muurschilderingen uit de 13e en 15e eeuw waar te nemen. Oorspronkelijk bezat de kerk veel grond in de omgeving van het dorp, die grotendeels werd verhuurd.
Het haventje met het Noordlaardervaartje is in 1846 gegraven. Hoewel het oorspronkelijk de bedoeling was dat er een geul vanuit het Zuidlaardermeer naar het dorp zou worden gegraven waaruit bluswater gehaald kon worden, verrees al snel een haven op het eind van de vaart. Schepen konden langs het vaartje aanmeren en in het haventje aan de brink goederen overslaan. Langs het vaartje naar het Zuidlaardermeer liep de hooidijk, tegenwoordig Meester Koolweg geheten. Het veerhuis fungeerde als café en de plek waar liggeld betaald moest worden. Zowel de vaart als het veerhuis waren eigendom van de marke.
Noordlaren heeft twee brinken: de Kerkbrink en de zuidelijk gelegen Zuursche (Zuider) Brink. Beide waren open ruimtes voor gemeenschappelijk gebruik die aan de rand van het dorp Noorlaren lagen. De zandweg van de Kerkbrink naar de Zuursche Brink loopt achter de kerk langs. Halverwege de 19e eeuw verloor deze weg grotendeels zijn functie. Dat had te maken met de steeds hoger wordende waterstand in die tijd. De doorgaande weg is toen verplaatst naar de voorkant van de kerk. Dat is de reden waarom de ingang van de kerk zo dicht aan de weg ligt. Voor de aanleg van de weg voor de kerk werd een deel van de begraafplaats opgeofferd.
De contouren van de Zuursche Brink zijn nog steeds goed zichtbaar. Aannemelijk is dat boeren op deze brink hun vee verzamelden. De Zuursche Brink was begin 1800 al particulier bezit. Niet bekend is wanneer de brink zijn gemeenschappelijke functie verloor. Alleen aan de noordkant van de brink stonden huizen. Rond 1850 zijn enkele huizen in brand gevlogen en daarna gesloopt. Daarvoor in de plaats werd de huidige monumentale boerderij op de brink aan de Lageweg gebouwd.
Als je oostelijk om de Zuursche Brink heenloopt heb je een prachtig uitzicht op boerderij Meerlust in de polder. Deze boerderij maakte deel uit van het buitengoed Meerlust. De toenmalige eigenaar Johan de Drews heeft in 1813 het buitengoed, dat tussen de boerderij en de weg in lag, afgebroken en in delen verkocht. Dit was omdat in die tijd het buitengoed onverkoopbaar was. Alleen de boerderij is blijven staan. Tot ongeveer 1500 was het buitengoed bisschoppelijk tafelgoed en daarna Stadshof van Groningen. Halverwege de 17e eeuw kwam het in particuliere handen.
Deze hallenhuisboerderij aan de Zuinigstraat 2 is van het Saksische langgeveltype, en bezit twee naar achteren liggende zijbaanders met een dwarsdeel. Deze bevatten nog enkele 17e eeuwse onderdelen. Het is een van de weinige boerderijen in de provincie Groningen die nog een dwarsdeel bezit. De boerderij heeft een rieten dak, een praktisch gesloten voorgevel met zeshoeks-venster en vensters in de zijgevel. De boerderij werd gerestaureerd tussen 1962 en 1976 en kent de status van rijksmonument. Het verhaal wil dat de boerderij gespaard bleef bij het in brand steken van het dorp door Münsterse troepen in 1672, omdat de troepen van de bisschop de boerderij gebruikten voor onderdak.
In het verleden heeft Noordlaren een coöperatieve melkfabriek gekend, de zogenaamde N.V. Stoomzuivelfabriek ‘Noordlaren’. Deze heeft dienst gedaan van 1896 tot en met 1930. Als gevolg van onenigheid onder de leveranciers nam de hoeveelheid aangeleverde melk zodanig af, dat in laatstgenoemd jaar besloten is de fabriek stop te zetten. De boeren leverden de melk voortaan aan de melkfabriek ‘De Ommelanden’ te Groningen. In datzelfde jaar werd de 18 meter hoge schoorsteenpijp op afbraak verkocht. Twee jaar later werd het gebouw grotendeels door brand verwoest, kort nadat een manufacturenzaak met woongedeelte in het pand was gevestigd. Tegenwoordig is een deel van de voormalige melkfabriek en de voormalige directeurswoning als woonhuis in gebruik.
De Korenschoof is een korenmolen uit 1849 en staat aan de Zuidlaarderweg 73, aan de rand van het dorp en de es. Het is een achtkante stellingmolen met een stenen onderbouw, die boven de stelling wordt bedekt met houten platen. Daarboven bevindt zich de houten romp.
De molen is sinds 1940 eigendom van de gemeente Haren en wordt bediend door vrijwillige molenaars. In 1973 werden de molen en aangrenzende schuren aangewezen als rijksmonument. De molen is voorzien van een molenbiotoop. De molen wordt tegenwoordig vooral gebruikt voor het malen van veevoer voor een in de buurt wonende boer. De molen is in het verleden gebruikt als examenmolen voor nieuwe vrijwillige molenaars en wordt ook nu nog regelmatig door een vrijwillig molenaar in bedrijf gesteld.
De bouw van deze molen hing samen met het verdwijnen van de molen uit Harendermolen rond 1823, waardoor het voor inwoners van het dorp lastiger was geworden om hun graan te laten malen. In 1841 werd een verzoek om een molen in Noordlaren te bouwen afgewezen. Na de verharding van de Zuidlaarderweg in 1848 werd een jaar later toch een pel- en roggemolen gebouwd in Noordlaren door molenmaker Harm Seubring in opdracht van Roelof Klinkhamer. Deze beide namen staan in de sluitstenen boven respectievelijk de oostelijke en westelijke ingang.
In 1862 werd de molen uitgebreid om ook dienst te kunnen doen als schorsmolen (barkmolen). Hiertoe werden stenen aangebracht voor het malen van run, waarmee looizuur kon worden gemaakt voor leerlooierijen. Ook werden hiervoor naast de molen twee nog altijd aanwezige met riet gedekte schuren gebouwd. Tussen 1882 en 1888 werden de runstenen weer verwijderd omdat de leerlooierijen in die tijd overstapten op kunstmatige looistoffen.
Na een restauratiebeurt werd de molen in 1945 weer in werking gesteld. Omdat een van de roeden echter in niet al te beste staat verkeerde, werd in 1947 een nieuwe roede aangebracht van de in 1946 afgebroken korenmolen van Spijkerboor. In 1951 werd de andere oude roede hersteld. Tussen 1972 en 1973 en in 1977 werd de molen gerestaureerd door molenmaker Doornbosch uit Adorp. Hierbij werd de bestaande zelfzwichting vervangen door Oudhollandse tuigage. Tussen 2004 en 2005 is de molen voor het laatst gerestaureerd. Er werd gekozen voor een systeem met fokwieken en zeilen. Ook werden bij de restauratie de roeden van het wiekenkruis en een deel van de kap vernieuwd.
In 1867 werd, nabij de Weg langs het Hunebed achter het huis aan de Zuidlaarderweg 89, een korenmolen gebouwd door Pieter Lourens Bronkema, afkomstig uit het Groningse Rasquert. Even voor 1870 moet de molen in bedrijf zijn gesteld. In 1879 werd deze molen door Bronkema verkocht aan Lucas Albertszoon Hoenderken. Hoenderken kocht daarop in 1888 ook de andere korenmolen van Noordlaren, de huidige Korenschoof, en verkocht daarop zijn oude molen. Deze werd vervolgens afgebroken en weer opgebouwd in Coevorden, alwaar deze kort daarop afbrandde als voorganger van molen De Arend.
De Noordlaarder Es is een golvend bouwland zover het oog reikt. Vandaag de dag zijn delen van de es in eigendom bij twee grote landbouwfamilies en enkele particulieren. Voor de ruilverkaveling 1972/1974 zag de Noordlaarder Es er heel anders uit. Toen was het een lappendeken met talloze langgerekte perceeltjes.
De Noordlaarder Es is veel later in cultuur gebracht dan de lager gelegen gebieden rond Noordlaren en de gebieden langs de Drentsche Aa en in de Besloten Venen. Al in de 16e en 17e eeuw waren die in gebruik als wei- of bouwland. De ontginning van het voormalige heideveld tot de Noordlaarder Es vond geleidelijk plaats. Vroeger was het de gewoonte dat als men bouw- of weiland nodig was, men met elkaar een blokvormig stuk heidegrond ontgon. En als het werk klaar was, verdeelde men het ontgonnen stuk grond onder elkaar in lange smalle stroken. Deze werkwijze had ook tot gevolg dat iedere landbouwer wel ergens een stuk land bezat. Als je op de veldnamenkaart kijkt, dan zie je overal op de Noordlaarder Es rechthoekige blokken grond verdeeld in stroken.
Ieder blok op de es kreeg een eigen veldnaam. Voorbeelden daarvan zijn Zuiden/Noorden, Delakkers, Stainbargen en Lange Tochten. De ene keer refereerde de naam aan de ligging van het stuk land, de andere keer aan de grondsoort en dan weer aan het gebruik van de grond. Door elk blok een eigen naam te geven wist iedereen over welk stuk grond je het had. Pas bij de invoering van het Kadaster in 1832 is de omschrijving van de blokken vervallen. Toen kreeg ieder perceel een eigen kadastraal nummer.
Hunebed G1, ook wel bekend als De Steenbarg, ligt ten zuidwesten van de dorpskern van Noordlaren, nabij de grens met de provincie Drenthe. Het hunebed ligt midden op de es, tussen de beekdalen van de Drentsche Aa en de Hunze. Vanaf de Zuidlaarderweg is het monument te bereiken via een zandpad dat de naam ‘Weg langs het Hunebed’ draagt. Het monument ligt in een bosje in de bocht van het pad.
Het hunebed wordt vermeld in een reisverslag uit 1694 van Michiel Bolhuis, die in gezelschap van anderen van Groningen naar Bremen reisde. In die tijd was het monument al een deel van zijn stenen kwijt en dus ook een groot deel van zijn dekheuvel; misschien gaat het begin van de sloop wel terug tot de 12de eeuw. In het midden van de 18de eeuw vonden er graverijen plaats, waarbij vondsten werden gedaan. Kort voor 1800 werd er met behulp van buskruit een slooppoging ondernomen – twee boorgaten uit die tijd getuigen daar nog steeds van – maar een plaatselijke notabele wist erger te voorkomen. Dominee Boeles schrijft in 1845 over die boorgaten, ‘opdat niet, na verloop van tijd sommigen zich het hoofd breken met gissingen over den oorsprong en betekenis dezer gaten. Immers reeds nu maakt men de kleine kinderen wijs, dat de reuzen in dezelve den duim staken, en elkander zoo de steenen toewierpen’.
Het hunebed is in 1957 door de archeologen Van Giffen en Bakker gedeeltelijk onderzocht. Bij dit onderzoek kwam aardewerk aan het licht van naar schatting de resten van zo’n 150 potten. Opmerkelijk zijn de paalgaten die aan de oostkant van het hunebed zijn aangetroffen en die met de bouw van het hunebed kunnen samenhangen. Voor de ingang is een kuil gevonden waarin zich twee lijk-silhouetten (wellicht van kinderen) aftekenden. Ook bij andere hunebedden zijn vlakgraven aangetroffen, onder meer bij het (verdwenen) hunebed van Mander in Twente, Overijssel (O2).
De keuterij aan de Duinweg nr. 18 staat op een duin, plaatselijk bekend als ‘bargie’ (bergje). Het zand werd afgegraven en door omwonenden gebruikt. De keuterboer was zelfvoorzienend: vlees, groente, aardappels en zuivelproducten vormden de dagelijkse maaltijd. Deze werden eveneens verkocht vanuit huis. De kippeneieren werden in latere jaren aan het nabijgelegen Natuurvriendenhuis verkocht.
De laagte in het weiland langs de Oorsprong heet Kreuzenveen. Het is een pingoruïne. Pingoruïnes zijn ontstaan in de laatste ijstijd. Toen waren het ijskernen met daarop aarde. Door toevoer van grondwater stuwden de ijskernen de aarde op tot heuveltjes. Als dat lang genoeg doorging, gleed de aarde van de ijskern af en vormde een wal. Toen in een warmere periode de ijskern smolt, bleven er ronde laagtes over. Na verloop van tijd vulden die zich vaak op met veen. Eeuwenlang is het Kreuzenveen gemeenschappelijk bezit van de marke Noordlaren geweest. Het was Rudolf de Sitter, luitenant-kolonel en burgemeester van Haren, die het Kreuzenveen in 1848 kocht van de marke . Het Kreuzenveen werd gebruikt als hooiland. Bij deze pingoruïne is de wal om de laagte niet zo zichtbaar. Dat komt omdat de randen door natuurlijke erosie en door landbouwers zijn afgevlakt.
Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen (Biologisch-Archeologisch Instituut) namen in 2007 boormonster van de pingoruïne in het Kreuzenveen. Aan de hand daarvan konden ze de vegetatie tot ongeveer het jaar nul in kaart brengen. Ook bleek dat de drie meter dikke laag veen in de pingoruïne niet is afgegraven. Daarom wordt het een onverveende pingoruïne genoemd. Het meest bijzonder was de vondst van de stobbe van een Grove Den. Die bleek zo’n 9000 jaar oud te zijn, dus van net na de laatste ijstijd. Het kan haast niet anders dan dat dit de eerste en oudste Grove Den van Noordlaren is.
De familie Hoenderken heeft in de marke van Noordlaren altijd een voorname rol gespeeld. Telgen uit de familie fungeerden als voorzitter en vertegenwoordigden de marke. Nog steeds betreft het één van de drie belangrijkste landbouwfamilies in Noordlaren. De anderen zijn de landbouwfamilies Veldman en recent Arends. Aan het eind van de 14e eeuw komt de naam Hoenderken al in oude stukken voor. Van oorsprong heeft het erf toebehoord aan de bisschop van Utrecht als leengoed. In de 15e en 16e eeuw bleek een lid van de familie Ette in de Etstoel van de Drenthe te zijn, het hoogste rechtscollege van de Olde Lantscap. Dat de familie veel land in eigendom heeft gehad blijkt uit de markeverdeling van 1848. Een groot deel van de waardelen hoorde dit landbouwgeslacht toe. Ook na de markeverdeling is de boerenfamilie bestuurlijk actief gebleven, onder meer in het gemeentebestuur van Haren, de Plaatselijke Commissie voor de Ruilverkaveling van de Noordlaardermade en de Coöperatieve Aan- en Verkoopvereeniging van Noordlaren.
Boerderij De Steeg aan de Lageweg 39 in Noordlaren is een vrij gaaf bewaard gebleven voorbeeld van de bouwwijze van vroegere boerderijen. Het is een zogenaamde Saksische boerderij met Drentse invloeden. Dit type boerderij komt voor ten zuiden van de stad Groningen en in het noordwestelijk gedeelte van de provincie Drenthe. Het bouwjaar ligt tussen 1630 en 1650 met vermoedelijk jaar 1644 als start.
Voor de bouw werden eenvoudige natuurlijke materialen gebruikt. Leem voor de deel en voor het metselen van bakstenen, hout voor de gebinten en het dragende deel, veldkeien voor de fundering en erfverharding en riet als dakbedekking.
Bij een dergelijke Drentse boerderij lopen de gebinthoofden door in de stijlen (ankerbalkgebint) en liggen er niet op zoals bij Groninger en Friese boerderijen. De gebintconstructie is vermoedelijk van nog ouder datum dan de boerderij. In de gebinten zijn merktekens aangebracht in Romeinse cijfers. Deze merktekens werden in de 17e eeuw al verdrongen door korte ingehakte kerven. De Romeinse cijfers werden in de middeleeuwen toegepast.
Het woongedeelte is opgemetseld in zogenoemde roswinkels, een steenformaat dat vanaf de 15e eeuw tot ongeveer 1750 in de provincie Groningen werd gebakken. Het is waarschijnlijk dat mens en dier vroeger in dezelfde ruimte vertoefden.
Rond 1750 is de boerderij vrij ingrijpend verbouwd. Hiervan getuigt de uit die periode stammende bedstedewand en de deur in de gang naar de woonkamer. Rond 1890 werd de boerderij aan de voorzijde uitgebouwd met een extra woonkamer, bedoeld voor de huisvesting van het oudere boerenechtpaar toen een van de kinderen het bedrijf overnam. Begin jaren ’90 van de vorige eeuw is de boerderij gerestaureerd.
Het gebied ten noordoosten van De Poll is een van de twee doorbraakdalen door de Hondsrug (de andere is het Voorste Diep, tussen Ees en Borger). Door de relatieve slechte afwatering ontstond hier een veengebied van zo’n 100 tot 200 meter breed. Het dal loopt door tot de Lageweg bij Vogelzang. Het veen was als het ware opgesloten (besloten) door het zand van de Hondsrug.
De Besloten Venen heeft net als de Hunze haar oorsprong in een erosiedal dat ontstond aan het einde van het Saalien, geflankeerd door de Drentsche Aa aan de westzijde en de Hunze aan de oostzijde. In het Weichselien werden beide dalen opgevuld met dekzand. Op een gegeven ogenblik moet de Drentsche Aa door het dal zijn gebroken waardoor een verbinding ontstond met de Hunze. In de loop der tijd slibte de verbinding echter weer dicht, waarna het dal zich opvulde met plantenresten, die na verloop van tijd vergingen tot een veenpakket. Van het oorspronkelijke doorbraakdal bleef alleen een moeras over.
In de middeleeuwen vormde dit moeras een natuurlijke barrière tussen het noordelijker gelegen Gorecht en het zuidelijker gelegen Drenthe. Het vormde tevens de taalgrens tussen beide gebieden. Door het gebied liep een keileemrug ter hoogte van de huidige Zuidlaarderweg, die de enige verbinding door het gebied vormde tussen Groningen en Coevorden. Aan beide zijden van het dal werden in de middeleeuwen versterkingen gebouwd om deze doorgang te bewaken.
De Besloten Venen bestaan uit twee delen: De hogere delen aan noord- en zuidzijde bestaan uit veldpodzolgronden met lemig fijn zand en de lagere delen in het midden vormen moerige podzolgronden met een veenkoloniaal dek en moerige tussenlagen. In het verleden is veen gewonnen in het gebied.
In 1962, 1969 en 1970 probeerde het bedrijf ‘NV Meisner Zand Midlaren’ uit Hoogkerk om een vergunning te krijgen om de Besloten Venen te mogen afgraven tot op een diepte van 20 meter. De gemeente Haren, de hervormde kerkgemeente Noordlaren en een aantal particulieren dienden hiertegen bezwaar in. Voor zover bekend is het gebied nooit ontgrond.
Iets ten zuiden van de Besloten Venen lag tot in de 19e eeuw het Pollmeer. Door bemaling veranderde dit meertje in een moeras. In 2005 werd het meertje weer uitgegraven door toedoen van de Noord-Nederlandse Golf- en Countryclub, Staatsbosbeheer en de familie Buist. De familie richtte op een deel van de Besloten Venen, Westerlanden en het Boerveld landgoed Blanckenborch in. Het andere deel van de Besloten Venen is in handen van Staatsbosbeheer.
Door het gebied loopt een kleine sloot, die afwatert op de Drentsche Aa (in plaats van de Hunze zoals vroeger). Tussen 2015 en 2016 is het beekdal door de Besloten Venen hersteld om zo de Drentsche Aa weer met de Hunze te verbinden. De beek zelf is weer uitgegraven om het dal te ontwikkelen tot een ecologische verbindingszone, waarbij de beek ook buiten haar oevers kan treden. Vanaf het nieuwe bruggetje heb je een overweldigend uitzicht over het wijde dal van de Drentsche Aa.
Vanaf de 19e eeuw tot en met de Tweede Wereldoorlog werd er in de polder van Noordlaren turf en baggel gestoken. Hierdoor zijn er petgaten in de polder ontstaan, onder andere aan de Osdijk. De turf en baggel werd door de lokale bewoners gebruikt als brandstof voor het stoken van de kachel.
De polder en het meer hebben van origine een drassige zandgrond als bodem, waar zich door de eeuwen heen veen op ontwikkelde. Het meer is pas tussen de 10e en 12e eeuw ontstaan door klink en oxidatie die de turfwinning met zich meebracht, onder andere geïnitieerd door de kloosters van Aduard en Essen. Overigens heette het meer toen nog Northlaremade in plaats van Zuidlaardermeer.
In het voorjaar – als het niet vroor – kon men beginnen met het steken van de turf. De turf werd op stapels op de hooidijken gelegd, zodat het kon drogen in de zomer. De stapels met turf werden regelmatig gekeerd om het droog proces te versnellen, zodat het voor de herfst kon worden opgehaald en in de schuur of turfhok kon worden bewaard. Wanneer de turf nog nat was, kon de vorst zijn intrede doen. De turven zouden dan uit elkaar vallen, waardoor deze niet langer geschikt waren als brandstof.
Losse turf, hoogveenturf of turf van mindere kwaliteit, werd ook als strooisel in de stal en daarna als mest op de essen gebruikt. Men kon ongeveer 1 meter diep turfsteken in de polder, daarna zat men op de zandbodem. Om al het turf te kunnen steken tot de zandbodem moest men baggeren, want het meerderdeel van dit veen lag onder het water.
Het baggeren en afsteken van laagveen vond plaats met de beugel of met de steekschop. De getrokken of gestoken veenmodder werd vervolgens in een mengbak gedaan en vermengd met water en daarna op het land (strekakker) of dijk – waarop stro lag – uitgespreid.
Wanneer het vocht voldoende uit de veenmodder was verdwenen, wordt de “turfspecie” gesneden tot baggelturf. Deze baggelturven zijn zwart van kleur, kleiner en zwaarder dan de hoogveenturf en geven meer warmte en branden langer door hun compactheid. De kwaliteit was doorgaans matig. Dit komt door dat het veen uit de polder veel zand bevatte. De droogmethode was verder gelijk aan die van de losse turf, dus drogen op het land en regelmatig keren.
De teksten en afbeeldingen zijn afkomstig van De Hondsrug UNESCO Global Geopark, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Rijkswaterstaat (Actueel Hoogtebestand Nederland), Harener Historische Kring Old Go (Henk Abbring en Annet Boekel), Ingrid Schenk, Jogchem de Jonge, Pim Timmer en Theo Sieling.
De Appelbergen bij Glimmen vormen een aardkundig waardevol gebied. De voormalige functie als militair oefenterrein heeft eraan bijgedragen dat het ijstijdenlandschap hier nog steeds goed te zien en te beleven is.
De Appelbergen (Appèlbergen voor Groningers) bij Glimmen vormen een aardkundig waardevol gebied tussen Haren en Glimmen. Het kaartbeeld uit 1925 laat dit gevarieerde gebied goed zien. De voormalige functie als militair oefenterrein heeft eraan bijgedragen dat het ijstijdenlandschap hier nog steeds goed te zien en te beleven is. In dit relatief kleine gebied liggen veel verschillende elementen die iets vertellen over de ontstaanswijze van dit landschap. Al lopende tref je pingoruïnes, verstoven dekzandruggen en karrensporen uit de middeleeuwen aan. De voormalige functie als militair oefenterrein heeft eraan bijgedragen dat het ijstijdenlandschap hier nog steeds goed te zien en te beleven is. De route gaat langs 15 genummerde bordjes (zie routekaartje).
Het gebied de Appelbergen ligt op de Hondsrug, een complex van meerdere ruggen, die van noordwest naar zuidoost lopen. Zij zijn gevormd door het landijs aan het einde van de voorlaatste ijstijd, het Saalien (370.000 tot 130.000 jaar geleden). Aan het einde van deze ijstijd ontstonden op een aantal plekken aan de ijskaprand enkele relatief snel stromende ijstongen. Deze ijstongen stroomde met een snelheid van zo’n 6 km per jaar naar het zuidzuidoosten. Hierbij werd de ondergrond zijwaarts gestuwd tot een langgerekte rug, een stuwwal. De opgestuwde rug raakte deels bedekt met een dikke laag keileem. Vervolgens zijn er op en tegen de rug, gedurende de laatste ijstijd (het Weichselien, 115.000 jaar tot 10.000 jaar geleden), dekzanden afgezet en zijn er pingoruïnes ontstaan.
In het Holoceen, de periode waarin we nu leven, is het zand gaan stuiven en zijn er vennetjes ontstaan. Ook groeiden de pingoruïnes dicht met veen. Nog recenter, vanaf 3500 v Chr., had de mens grote invloed op het gebied en zijn er o.a. karrensporen en zandverstuivingen ontstaan. Kortom: er zijn veel processen geweest die dit gebied hebben gevormd tot wat het nu is!
Neem het pad vanaf het informatiebord naar het zuiden het bos in. Het kleine ronde watertje rechts van het pad is een vennetje. Een vennetje ontstaat wanneer de kale, droge en zandige bodem door de wind wordt weggeblazen tot op het grondwaterniveau. De grond is dan natter en daardoor zwaarder en de wind heeft er dan geen grip meer op. De laagte vult zich vervolgens met water en veen. Deze vennetjes zijn gevormd aan het eind van de laatste ijstijd, het Weichselien en het begin van het Holoceen.
Deze speelplek in de Appèlbergen is eigenlijk een restant van een klein stuifzandgebiedje boven op de Hondsrug. In het Weichselien is het zand, als dekzand, afgezet. Aan het begin van het Holoceen is het begroeid geraakt met bos. Door overbegrazing en houtkap vanaf de Middeleeuwen kwam het zand ‘bloot te liggen’ waarna de wind er grip op kreeg en het opnieuw verstoof.
Het pad loopt hier tussen hoge ruggen door. De lang-gerekte ruggen en laagtes zijn zogenaamde karrensporen. Gedurende de Middeleeuwen reed men van Groningen naar Coevorden en vice versa met karren en rijtuigen over de essen en heideterreinen. Doordat de bodem en vegetatie kapot werd gereden kon het zand uit het spoor opwaaien. Hierdoor kwam het karrenspoor wat lager te liggen, terwijl de strook ernaast met het verstoven zand werd opgehoogd. Dit ging door totdat het spoor niet meer bruikbaar was en ging men er naast rijden en ontstond een tweede spoor. Zo ontstonden de brede bundels karrensporen, die wel tot 500 m breed kunnen zijn. Hier in de Appelbergen moesten ze tussen de drassige delen van vennen en pingoruïnes door, waardoor de sporenbundel smaller is. Op het traject tussen Coevorden en Groningen vormden deze karrensporen de ‘snelwegen’ over de Hondsrug.
Vanaf deze locatie heeft u zicht op het Grote Veen, een moerasachtig terrein met een ronde vorm. Binnen de Appelbergen is dit een groot element. Het is echter nog onduidelijke of ontstaan is als ven of dat het van oorsprong een grote pingoruïne is. De mooie wal rondom lijkt op het laatste te duiden. Pingoruïnes zijn karakteristieke elementen voor de eindfase van het Weichselien. Ze ontstaan doordat zich in de bevroren ondergrond een ijsheuvel vormt, die later, toen het klimaat weer milder werd afsmolt en een laagte achterliet.
In beide gevallen is het element dus gevormd aan het einde van de laatste ijstijd, het Weichselien, zo’n 13.000 – 10.000 jaar geleden. Het veen wat er in groeit dateert uit het Holoceen, de veengroei startte zo’n 9.000 jaar geleden.
Dit is een relatief klein, diep en ‘schoon’ watertje met een brede ‘entree’. Wanneer de grootte wordt vergeleken met de andere vennetjes en de pingoruïnes kun je zien dat het echt een klein element is. Het ligt hoog op de Hondsrug en vertoont een steilrand aan de zijde van de Onner esch. Van oorsprong was het een heideterreintje. Pas op de kaart van 1954 staat het aangeduid als laagte. Het is daarom waarschijnlijk een zandwingat, dat recent is ontstaan door lokale zandwinning. De brede toerit werd waarschijnlijk gebruikt om de kar tot dicht bij het te winnen zand te rijden.
Wanneer je hier naar het noorden kijkt zie je dat het oppervlak hoger ligt. Het betreft de Onner esch en deze is al heel lang in gebruik als akkergrond. Een es is vaak van oorsprong al een hoog liggend stuk zandgrond (dekzand), dat in de loop van de tijd verder is opgehoogd met heideplaggen als bemesting. Zo ontstond een dikke, vruchtbare bodem: de esgrond. Als je naar het zuidoosten kijkt heb je weer een mooi uitzicht over het Grote Veen (excursiepunt 4).
De laagte aan de noordoostzijde van het pad is een pingoruïne. Wat je ziet is een laagte begroeid met pitrus, die in het centrale deel bestaat uit open water. De pingoruïnes dateren uit het Weichselien (zie excursiepunt 4).
Pingoruïnes kunnen erg diep worden en zijn vaak gevuld met veen. Deze pingoruïne is waarschijnlijk zo’n 4 m diep. De bovenste laag van het oorspronkelijke veen is grotendeels verdwenen door dat het veen er uit is gehaald, waarschijnlijk omdat het kon dienen als brandstof. De grote hoeveelheid pitrus duidt op een voedselrijk, verstoord milieu, wat waarschijnlijk wordt veroorzaakt door de ligging, tussen de akkers.
Over de hoogte van de Hondsrug en de Onneresch kijk je naar het Hunzedal. Dit brede dal is van oorsprong een laagte die gevormd is door een brede ijsstroom aan het einde van de voorlaatste ijstijd, het Saalien. De Hondsrug is de stuwwal die door deze ijsstroom werd opgestuwd. Ofschoon de verschillen in hoogte nog duidelijk aanwezig zijn, zijn ze veel minder groot dan van oorsprong: het Hunzedal is sterk opgevuld met zand, veen en klei en de Hondsrug is sterk geërodeerd in de loop van de tijd.
Een stukje van het veen van het Grote Veen is uitgegraven, omdat men vermoedde dat hier een aantal oorlogsslachtoffers begraven lagen. Ondanks dat men niets gevonden heeft, is ter nagedachtenis aan hen het monumentje opgericht.
Links van het pad ligt een dichtbegroeide laagte. Dit is een kleine pingoruïne die sterk aan het verlanden is en is dichtgegroeid met veen. Er is veel opslag van berken. Deze worden af en toe door de vrijwilligers verwijderd, zodat het Kleine Veen weer een open aanblik heeft.
De naam Leemweg verwijst naar aanwezigheid van keileem. De Hoge Hereweg is een van de oude verbindingsroute tussen Coevorden en Groningen. Ook hier lagen oorspronkelijk karrensporen waarlangs men reisde over de Hondsrug , tussen de vennen en pingoruïnes door (zie ook punt 3) De karrensporen zijn verder ontwikkeld tot de bredere en beter begaanbare Hoge Hereweg, die tot ver in de 19e eeuw de doorgaande route vormde. Momenteel is het niet meer dan een breed zandpad.
Het pad is een zandpad. Dit zand is in dit gebied afgezet aan het einde van het Weichselien, het betreft het zogenaamde dekzand. Na de ijstijd, zo’n 10.000 jaar geleden, werd het klimaat milder en startte de bodemvorming. In dekzand ontstaat bij het huidige klimaat een podzolbodem. Dit type bodem komt op veel plaatsen voor waar de grond bestaat uit schrale dekzanden, en in gebieden waar een neerslagoverschot is. De naam is van Russische oorsprong: pod betekent “onder” en zola betekent ‘as’. De naam is afgeleid van de grijze, askleurige, uitspoelingslaag die in veel podzolgronden goed zichtbaar is.
Het pad lijkt een ‘holle’ weg, met aan de westzijde de hoge gronden van de Glimmer esch.
Het sportveld is van oorsprong ook een pingoruïne, maar deze is in het verleden gedempt. Aan de rand van het sportveld, aan de westzijde hiervan is nog een rest van het ven aanwezig.
Het kleine ronde watertje is een vennetje, voor de beschrijving van de ontstaanswijze zie excursiepunt 1
Het oude zwembadterrein is nog te herkennen aan de bijzondere begroeiing; kleine heggetjes zijn uitgegroeid tot grote stuiken/bomen. Sommige oude structuurelementen zoals een rij met oude lindebomen, zijn nog herkenbaar aanwezig.
De wandelroute gaat langs 15 gemarkeerde bordjes.
Het Noordlaarderbos (Gronings) en De Vijftig Bunder (Drents) liggen op de overgang van de Hondsrug en het beekdal van de Drentse Aa. Het zijn eeuwenoude bosgebieden met veel cultuurhistorische relicten.
Het Noordlaarderbos (Gronings) en De Vijftig Bunder (Drents) liggen op de overgang van de Hondsrug en het beekdal van de Drentse Aa. Het zijn eeuwenoude bosgebieden met veel cultuurhistorische relicten. Onder andere een galgenberg, twee grafheuvels van rond 1500 voor Christus en karrensporen uit de Middeleeuwen zijn er te vinden. De Tweede Wereldoorlog is zichtbaar in de vorm van een tankgracht. Dit is een natuurroute van Natuurmonumenten. Eigenaar Natuurmonumenten heeft er een rode paaltjesroute uitgezet. Volg de rode paaltjes route vanaf de parkeerplaats aan de Pollseweg. Zie ook de routebeschrijving van Natuurmonumenten.
Je kunt vanaf NS- station Haren naar de Emmalaan in Haren lopen (8 minuten). Vanaf daar gaat de Arriva- lijntaxi 259 naar Glimmen. Bij halte Oorsprong is het nog een kwartier lopen.
Vanaf Glimmen rij je richting Zuidlaren. In Noordlaren afslaan vlak voor de bebouwing rechtsaf de Pollseweg op. Daarna het zandpad over de es volgen. Bij het boerderijtje aan je rechterhand (terreinbord links) of de kruising Pollseweg/Duinweg kun je parkeren.
De graslanden tussen de bomen aan je rechterhand zijn voedergebieden voor reeën, vogels en insecten. In de vroege zomer bloeien hier margrieten, echte koekoeksbloemen en verschillende soorten zuring.
Niet overal is het oude productiebos van fijnspar en douglasspar al omgevormd tot een natuurlijker loofbos. Een naaldbos is kaler dan loofbos maar het heeft zijn eigen bewoners zoals kruisbek en goudhaantje.
Het berkenbos is hier spontaan gegroeid nadat deze vlakte helemaal kaal is gekapt. Er staan ook grove dennen tussen
De Westertse Weg biedt uitzicht op de graslanden in het beekdal van de Drentse Aa. Deze madelanden overstroomden vroeger geregeld. ’s Zomers werden ze als hooiland gebruikt. De Drentse Aa kwam vóór de kanalisatie soms tot aan de Westertse Weg. De houtwal aan je rechterzijde moest het water keren.
De verkorte wandelroute gaat aan het eind van het bos linksaf (blauw paaltje). De routebeschrijving begint dan weer bij 10.
Deze enorme weide aan je linkerhand (30 ha) werd een paar jaar geleden nog gebruikt als landbouwgrond. Tegenwoordig zorgen paarden en Schotse Hooglanders ervoor dat het land niet dichtgroeit. De Vijftig Bunder (4 9,8 ha) is een eeuwenoud heidelandschap. Ook hier zit keileem in de grond waardoor er vochtige plekken zijn. Er groeien bijzondere planten als warkruid, klokjesgentiaan en stekelbrem. Ook typische heidebewoners, zoals de levendbarende hagedis, leven hier.
Op De Vijftig Bunder is de tankgracht goed te zien. In de Tweede Wereldoorlog dwongen de Duitsers de bevolking deze diepe geul te graven om zo ’vijandige’ tanks tegen te houden. De tankgracht snijdt dwars door een gebied dat vol ligt met Celtic fields.
De karrensporen voor je zijn veel ouder dan de tankgracht. In de Middeleeuwen was er veel handelsverkeer tussen Groningen en Coevorden. Zodra een karrenspoor te ver was uitgesleten, gingen ze ernaast rijden. Zo ontstond een patroon van evenwijdig lopende sporen. Op de heide zie je nog meer geulen. De zogeheten ritsen liggen evenwijdig aan elkaar in het veld. Rond 1850 werd de heide hiermee in stukken opgedeeld als voorbereiding op de ontginning. Zover is het gelukkig nooit gekomen.
De wal even verderop links was een kogelvanger. Tot 1972 had Defensie hier een schietbaan; de wal moest de kogels opvangen. Inmiddels is de schietbaan niet meer in gebruik.
De galgenberg is met enige moeite links van het pad te herkennen aan het groepje oude dennen dat erop staat. In de Middeleeuwen werden hier misdadigers opgehangen. De terechtstelling vond plaats langs een drukke weg zodat iedereen kon zien wat er van misdadigers terecht kwam.
Terug bij het startpunt.
Deze wandeling brengt je naar plekken waar je aan de bodem de ijstijdgeschiedenis van het landschap kunt aflezen. Het gebied waar je wandelt, maakt onderdeel uit van De Hondsrug UNESCO Global Geopark
Tijdens deze wandeling brengen we je naar plekken waar je aan de bodem de geschiedenis van het landschap kunt aflezen. Loop mee en leer Vries tot op de bodem kennen! Het gebied waar je wandelt, maakt onderdeel uit van De Hondsrug UNESCO Global Geopark. De wandeling voert langs genummerde informatieborden, terwijl een groot informatiebord bij het aardkundig monument gedetailleerde informatie verstrekt over de ijstijdgeologie terplekke. Een gedetailleerde beschrijving van de route is verkrijgbaar bij het TIP, Schultestraat 4 in Vries.
Van de route is ook een on-line folder beschikbaar: Vries_tot_op_de_bodem(1)
Hoog en droog in Vries kun je je moeilijk voorstellen dat de grond onder onze voeten er heel vroeger nog niet was…Eens lag hier de zee. Twaalf miljoen jaar geleden begon vanuit het oosten de rivier Eridanos deze kant op te stromen. Het zand dat het water meevoerde, deed er miljoenen jaren over om een enorme delta aan de rand van de Noordzee uit te bouwen. Het noorden van Nederland kwam boven water… Onderweg zie je langs de slootkant van de Oosterwaterweg wit zand dat de Eridanos rivier hier naartoe bracht. Het Eridanos zand wordt in de verschillende grote zandgroeves in Drenthe gewonnen.
Geologen hebben uitgeplozen dat Noord-Nederland in de Elster-ijstijd voor het eerst door schuivend landijs werd bedekt. Het moet zo’n 450 duizend jaar geleden zijn. Dit is te zien in het Aardkundig Monument, een twee meter hoge zandafgraving. Het bodemprofiel hier laat zien wat de laatste drie ijstijden met onze bodem hebben gedaan. Het smeltwater van de Elster-ijstijd voerde de onderste laag spierwit zand aan, te zien onder in het aardkundig monument.
Na de Elster-ijstijd en het Holstein interglaciaal kwam het geweld van de Saale-ijstijd. Een honderden meters dikke laag ijs walste over het land. We hebben aan de beweging van het Saale ijs, zo’n 150 duizend jaar geleden, de stuwwallen in Nederland (Veluwe, Utrechtse Heuvelrug) en ook de Hondsrug te danken, evenals de Rolderrug waar Vries en Donderen op liggen. Tussen de ruggen ontstonden beekdalen, zoals dat van de Grote Masloot en de Drentsche Aa
Het ijs liet een dikke laag gletsjerpuin achter. Geologen noemen het keileem. In het Aardkundig Monument ligt een restantje van de keileem als een dunne kronkelende band tussen twee dikke lagen zand.
Het Saale-ijs bracht niet alleen keileem maar ook onvoorstelbare hoeveelheden zwerfkeien vanuit Scandinavië hierheen. In de berm van de Nieuwe Rijksweg midden in Vries ligt een enorme flint die naar schatting 15 duizend kilo zwaar is. De keien bij het aardkundig monument komen uit een sleuf voor de nabijgelegen aargasleiding.
De mensen hebben altijd dankbaar van deze zwerfkeien gebruikgemaakt. Om hun hunebedden mee te bouwen, maar bijvoorbeeld ook om als fundament van de middeleeuwse dorpskerk van Vries te dienen. Recentelijk legde kunstenaar Derk den Boer ze neer als monument voor het Meisje van Yde. Het labyrinth-vormige monument heet “Gebroken Cirkel“.
De laatste ijstijd was de Weichsel-ijstijd, die aanbrak na de warme periode van het Eemien. Het landijs kwam niet tot aan onze streken. Wel werd het hier zo koud dat de grond permanent bevroren bleef. Geologen hebben uitgerekend dat de zeespiegel destijds honderd meter lager lag…
Poolstormen joegen het zand over de eindeloze kale vlakten. Dikke lagen zand streken de plooien van de vorige ijstijd in het landschap grotendeels glad. Het bovenste gedeelte van het Aardkundig Monument bestaat uit dit dekzand afkomstig uit de Weichsel-ijstijd.
Door spleten in de bevroren grond kwam in de Weichsel-ijstijd grondwater naar boven dat meteen bevroor. Maar het water bleef komen en groeide uit tot een tientallen meters hoge ijsheuvel, ofwel een pingo. Na het smelten van het ijs bleef een diepe kuil achter waar water in bleef staan. We noemen ze pingoruïnes. Later groeiden ze vol met veen. De wandeling komt langs de pingoruïnes het Holtveen en het Ronde Veen.
Vijfduizend jaar geleden vestigden zich hier de eerste boeren die bezit van het landschap namen. De route brengt u langs prehistorische plaatsen als De Holten en de Welterberg en de vindplaats van het Meisje van Yde. Reeds in de prehistorie hakten de boeren delen van de bossen om en legden ze er hun akkers aan. In de middeleeuwen ging men daarmee door. De naam Holtesch herinnert aan de aanwezigheid van bos. De boeren maakten het beekdal toegankelijk om er hun vee te weiden en hooi te oogsten. Schapen moesten het heideveld op om ’s avonds hun mest naar de schaapskooi te brengen. Nog in de vorige eeuw speelde de Welterberg een rol in de paasviering.
In de vroege middeleeuwen begon het esdorp Vries zich op de huidige plaats te ontwikkelen. Tot op de dag van vandaag is de brink het middelpunt van het dorp. Aan de Brink staat de deels twaalfde-eeuwse tufstenen Bonifatiuskerk, één van de oudste kerken van Drenthe. Het verhaal gaat dat in het jaar 775 de prediker Willehad de Drenten tot het christendom bekeerde en hier het eerste houten kerkje in Drenthe bouwde. Vergeet niet een bezoekje te brengen aan het museumpje in de kelder van de kerk, waar onder andere een oud torenuurwerk is opgesteld.
• Neem tegenover de kerk Domnies Pattie.
• Aan het eind van het paadje even rechtsaf en meteen links, Veenkampen. Weg rechtdoor vervolgen langs waterplas, Esveen. Links aanhouden doodlopende weg in.
• Aan het eind van de weg linksaf over asfaltpaadje langs de esrand.
• Rechtsaf langs doorgaande weg, Hooidijk.
• Na twee haakse bocht bospad linksaf. In bos op splitsing rechts aanhouden. Paadje naar rechts negeren. Op volgende splitsing rechts aanhouden.
• Einde pad bij groen hek zandweg rechtsaf. Zandweg volgen tot verharde weg.
• Op verharde weg rechtsaf
• Op driesprong rechtsaf richting Vries. (Eventueel ruiterpad links van de weg nemen.)
• In haakse bocht naar rechts brede zandweg rechtdoor. Asfaltweg oversteken en zandweg blijven volgen.
• Einde zandweg even naar links en meteen rechtsaf door klaphek de Welterberg op. Langs het ‘konijnenpaadje’ het heideveld oversteken.
• Na klaphek asfaltweg rechtsaf.
• In haakse bocht asfaltweg schelpenpaadje linksaf.
• Op viersprong schelpenpaadje verlaten en zandweg rechtdoor.
• Bij doorgaande Noordenveldweg even rechtsaf en vervolgens linksaf de weg oversteken naar de Veenweg.
NB: VERKORTE ROUTE Neem bij de kruising met de Noordenveldweg de Molenstraat rechtsaf. Op de driesprong links aanhouden en via de Schultestraat terug naar startpunt.
• Op Veenweg eerste asfaltweggetje links. Einde weggetje zandweg met slagboom rechtsaf.
• Einde zandweggetje asfaltweg linksaf (Oostwaterseweg).
• Een typische Pingoruïne. Ga verder op de Oostwaterseweg, net voorbij de bocht naar links
• Een ontsluiting van zand van vóór de ijstijden.
• Bij tweede bocht via klaphekjes naar het Aardkundig Monument.
• In deze oude zandgroeve zijn de sporen van de laatste 3 ijstijden te zien. Let op het mooie informatiebord!
• Na bezoek aan het monument naar de Oostwaterseweg teruggaan.
• Einde Oosterwaterweg asfaltweg linksaf op de Veenweg.
• Bij bord Meisje van Yde betonfietspad rechtsaf naar de Runsloot.
• Bij het monument “Broken Circle” even linksaf gaan voor het informatiebord over het Meisje van Yde
• Vervolg het betonpad rechtdoor
• In de haakse bocht rechtsaf op zandpad met fietspad, de Verlengde Kerkweg
• Aan het einde van de zandweg rechtsaf via het fietspad langs de Groningerstraat en bij de rotonde rechtdoor het dorp in
• In het dorp rechtsaf op de Oude Rijksstraatweg en zo terug naar het startpunt bij de kerk.
De wandelroute “Vries tot op de bodem” was een gezamenlijk initiatief van de provincie Drenthe en de gemeente Tynaarlo. In 2015 werd de wandeling officieel geopend door wethouder Hofstra en gedeputeerde Stelpstra. De route voert langs een tiental informatieborden met informatie over de geologie, het landschap, natuur en historie.
Het beekdal van de Runsloot is in natuurgebied De Hondstong tussen Vries en Yde amper honderd meter breed. Als door een wonder werd het aan het eind van de jaren zestig bij de ruilverkaveling Vries gespaard.
Het beekdal van de Runsloot is in natuurgebied De Hondstong tussen Vries en Yde amper honderd meter breed. Als door een wonder werd aan het eind van de jaren zestig bij de ruilverkaveling Vries zo’n anderhalve kilometer van de oude Runsloot gespaard en kreeg Het Drentse Landschap de kans om zich erover te ontfermen. Begin jaren negentig werd een natuurontwikkelingsproject aan de noordwestkant van het terrein gestart om de hoge zandgronden langs de beek hun oude functie terug te geven. De snelheid waarmee de natuur haar plek hier weer inneemt, verbaasde zelfs de grootste optimist.
De route door de Hondstong is uitgezet met paaltjes met een paarse kop. Wist je overigens dat de Hondstong een oude bloemennaam is? Vroeger noemde men in deze streken de paardenbloem zo. De route door de Hondstong is uitgezet met paaltjes met een paarse kop. Honden zijn aangelijnd toegestaan. De begaanbaarheid van de paden is goed, in natte jaargetijden aan het begin van de route even goed uitkijken en laarzen dragen.
De route gaat ook langs het kunstwerk “Gebroken Cirkel”, ontworpen en gemaakt door de Groninger kunstenaar Derk den Boer (1954) en herinnert aan de vindplaats van het Meisje van Yde, een veenlijk dat in 1897 door arbeiders in het nabije Stijfveen werd aangetroffen. Het bestaat uit een gebroken cirkel, die is aangelegd in zowel akkerland, het stroomdallandschap van de Runsloot en een jong stukje bos (stop 7).
Onderweg zie je met eigen ogen hoe Stichting Het Drentse Landschap haar best doet voor de natuur en voor het Drentse cultureel erfgoed. Natuur en erfgoed zijn ook úw aandacht meer dan waard! Steun ons… Dat kan op verschillende manieren. Kijk voor meer informatie op www.drentslandschap.nl.
De houtwallen en singels in het landschap dienden als veekering (om vee tegen te houden) en leverden bovendien boerengeriefhout (hout voor eigen gebruik). De houtwallen bevatten veel eik maar ook: Zoete kers, Gelderse roos, Eenstijlige meidoorn, Sleedoorn, Sporkehout en Hulst. Veel van de wallen zijn dermate oud dat typische bosplanten als Lelietje-van-dalen, Gewone salomonszegel, Dalkruid en Hengel zich er uitstekend thuis voelen.
Loop over het wildrooster het ingerasterde terrein op en volg de paaltjes die je over de hogere plaatsen schuin rechts naar de houtwal brengen
Bij de houtwal gekomen ga je via het wildrooster rechtsaf het zandpad op
Op de driesprong ga je linksaf naar het beekje toe
Aan het eind van het pad houd je rechts aan en neem je de asfaltweg De Hondstong
Na een paar honderd meter neem je rechtsaf het klinkerweggetje, de Kerkweg
Op de viersprong ga je rechtsaf het asfaltweggetje Yderholt op.
Voorbij de Runsloot neem je het eerste pad rechtsen blijf je het pad langs de beek volgen. Bij deze driesprong vind je het kunstwerk ‘Gebroken Cirkel’ en informatie over het Meisje van Yde
Neem linksaf het smalle pad door de bosstrook.
Aan het eind van het paadje sla je rechtsaf en loopt langs de Veenweg terug naar de parkeerplaats, het startpunt.
Ga Suppen in Grunn. Op een sup maak je een route door de grachten en verken je de oude vestingstad. Suppen in Grunn heeft een prachtige route door de grachten van Groningen voor jou uitgestippeld, zodat […]
Ga Suppen in Grunn. Op een sup maak je een route door de grachten en verken je de oude vestingstad. Suppen in Grunn heeft een prachtige route door de grachten van Groningen voor jou uitgestippeld, zodat jij kunt genieten van een dag op het water waarin genieten en sporten samengaat. Het is mogelijk een sup te huren die je kunt meenemen naar de start van de route. #letsSUPtogether.
Stand Up Paddle (of kortweg: SUP) betekent dat je je staand op een board, met een peddel in je handen, voortbeweegt over het water. Suppen is een vorm van surfen die is ontstaan in Hawaï. Daar stonden surfleraren op hun surfboard met een peddel om zo bij hun leerlingen te kunnen blijven, hun instructies te kunnen geven en het overzicht te kunnen houden. In Nederland is suppen nog een vrij jonge en onbekende sport, maar de afgelopen jaar zie je steeds meer mensen suppen in grachten of wateren.
Bij Suppen in Grunn is het mogelijk een sup te huren die je kunt meenemen naar de startplek van jouw route.
Geniet jij ook van de stad Grunn als je over de vismarkt of hoge der A loopt? Dan past een rondje suppen in de grachten helemaal bij jou. Ontdek de binnenstad op een hele andere manier, en maak kennis met het pracht en praal vanaf het water. Onderweg zul je ook de nodige vragen krijgen van mensen die je staan aan te moedigen vanaf de bruggen.
Route : Suppen in Grunn grachtroute
Afstand : 4 kilometer
Tijd : 90 minuten
Huur een sup via de site www.suppeningrunn.nl en kies een van de uitgezette routes in de provincie Grunn.
Drentsche Aa Kanotocht Deze kanoroute brengt u over het schitterende riviertje de Drentsche Aa vanuit Schipborg naar De Punt. Onderweg kunt u volop genieten van het prachtige stroomdallandschap en de sterk meanderende rivier. De […]
Allround Watersport is dé watersport speciaalzaak van Groningen en is gelegen aan het Zuidlaardermeer. Allround Watersport is opgericht in 1975.
Wij heten u graag welkom in onze moderne jachthaven en complete watersportwinkel. Uiteraard onze trouwe ligplaatshouders uit Nederland en Duitsland, maar ook passanten verwelkomen wij graag. Tevens kunt u voor (verwarmde) winterstalling, tanken en onderhoud van uw boot bij ons terecht, evenals voor de aanschaf van een nieuwe of gebruikte buitenboordmotor en nieuwe of tweedehands boot.
In het Wilde weg… heeft een jarenlange ervaring in het aanbieden van natuurbelevingstochten met de kano en kajak.
In het Pinetum ‘TER BORGH’ staan coniferen waarvan diverse soorten de dinosauriërs nog gezien en overleefd hebben. Niet één, maar verscheidene.
Terug in de tijd gaat in Drenthe gemakkelijk. Anloo heeft boerderijen van een paar honderd jaar oud, een kerk die nog ouder is. Er liggen grafheuvels van 2500 jaar geleden. Het hunebed haalt makkelijk 4000 jaar. Het landschap zelf is uit de ijstijd.
Maar ouder wordt het niet, totdat u het Pinetum ‘TER BORGH’ binnen loopt. Daar staan coniferen waarvan diverse soorten dinosauriërs gezien en overleefd hebben. Niet één, maar verscheidene.
Die kent u vast wel. De vreemd stijve Apentreiter of Slangenden uit de voortuinen in de nieuwbouwwijken. Een boom die zo weinig op andere bomen lijkt, dat het wel een alien zou kunnen zijn. Regelmatig in takkenkransen en voorzien van scherpe driehoekige bladeren. Als aap blijf je daar wel uit. Voel maar hoe stijf en scherp die bladeren zijn. Waarom? Ter bescherming tegen vraat van dinosauriërs. Toen de gigantische Argentinosaurus door Zuid-Amerika struinde, was de Araucaria er al. Een boom die het niet gauw te heet onder de voeten wordt. Ook letterlijk, hij groeit optimaal op de lavavelden van Chili.
Een spreekwoordelijk ‘levend fossiel’. Jarenlang was de boom alleen als fossiel bekend totdat hij in 1941 in een afgelegen dal in China teruggevonden werd. Dit werd pas na de Tweede Wereldoorlog in het westen bekend. Wereldnieuws was het, vette krantenkoppen deden een ster geboren worden. De Vijvercipres deed de wereld verbaasd staan. Nog verbazingwekkender is het feit dat de boom oorspronkelijk uit het poolgebied 700 NB stamt. En dan te bedenken, dat in de tijd van de dino’s geen permanente sneeuw op de polen lag. Het klimaat is heus veranderd. Verder is het opmerkelijk dat deze conifeer zijn bladeren verliest en de knoppen onder het bladlidteken zitten.
De enige overgebleven soort van zijn familie. De Kransspar uit Zuid Japan heeft dus geen verwanten meer. Er zijn fossielen van 200 miljoen jaar geleden gevonden. Dat is ruim voordat de dino’s over de aarde heersten. De Kransspar dankt zijn naam aan het feit dat de kransen op een eigen wijze gevormd worden door twee aan twee vergroeide naalden. Het is overigens niet eens zeker dat het naalden zijn, misschien zijn het ook wel speciale stengels. Een andere naam is Parasolden.
Dit zijn drie bomen uit het pinetum. Maar daar staan veel meer, ieder met zijn eigen verhaal. Het pinetum ligt verscholen in de bossen en vormt een oase van rust.
Vanaf de parkeerplaats aan de Anderenseweg (tussen Anloo en Anderen) is de route met borden aangegeven. De route loopt langs het hunebed D11 en een schilderachtig vennetje. De loopafstand is ca 1 km.
Voor groepen vanaf 8 personen kan een gids aangevraagd worden.
Neem daarvoor contact op via mobiel 06 248 63 741 of via info@pinetumanloo.nl
Dit museum is gewijd aan de bekende bluesband Cuby + Blizzard uit het dorpje Grolloo.
Op een steenworp afstand van het Noord-Drentse dorp Vries en ongeveer 7 km ten noorden van Assen, bevindt zich De Eswal manege.
De Mikkelhorst is gelegen aan de rand van het groene Haren in de wijk Oosterhaar. Het is het een prachtige plek om te bezoeken of om te werken. Er is een kinderboerderij, tuinderij, theeschenkerij, […]
De Rietschans is een gastvrij en verrassend veelzijdig horecabedrijf met een groot terras aan het water, een à la carte restaurant met open keuken en een aanlegsteiger.
Met panoramisch uitzicht over het Paterswoldsemeer en de skyline van Groningen kunt u nu al jaren genieten van de Frans Mediterrane kunsten van het keukenteam
Brasserie Intermezzo is gevestigd op het Raadhuisplein in Haren. Laat u verrassen door onze heerlijke gerechten van de lunch- en dinerkaart of geniet van een heerlijke kop koffie tijdens een uitgebreide lunch.
Ben je op zoek naar een gezellig eetcafé in het centrum van Groningen? Wij ontvangen je graag voor een kopje koffie, een gezellige lunch op ons terras, een heerlijk diner of gewoon voor een […]
Wij zijn gek op kip en bier, vandaar ook dat je bij ons een grote kippengrill in de keuken vindt en zelf je biertjes mag tappen aan de taptafel.
Taveerne Rabenhaupt behoort tot de Martini Hotel Group.
Gedempte Zuiderdiep 7
9711 HA, Groningen
+31 (0)50 820 02 90
reserveren: reserveringen@taveernerabenhaupt.nl
website: https://www.taveernerabenhaupt.nl/
Eethuis voor Allen is een gezellig restaurant aan de Brink in Zuidlaren. Wij laten u genieten van zowel streekgerechten als gerechten met een internationaal karakter.
Al in de jaren ’20 van de vorige eeuw stond op de plek van onze huidige restaurant een hotel-restaurant: Hotel Enting. Met uitzicht op de befaamde Zuidlaardermarkt en aan de rechterkant van het pand nog een grote schuur waar men varkens woog in die tijd. Al jaren is het pand een belangrijke ontmoetingsplaats voor bezoekers en handelaren van de beroemde Zuidlaardermarkt.
Wat kunnen wij u over ons vertellen?
Het huidige pand werd in 1986 gebouwd en in de winter van 2015/2016 compleet verbouwd en gerenoveerd om aan de actuele eisen en wensen te voldoen. Met ons restaurant Eethuis voor Allen proberen we de nostalgische sfeer van weleer terug te halen. Onze keukenbrigade werkt uitsluitend met verse producten die we met veel zorg en liefde vakkundig voor u bereiden. Wij gebruiken in onze gerechten veel streekproducten, omdat we het fijn vinden om u te laten proeven van al het lekkers dat Drenthe én Groningen te bieden hebben.
Wij zijn onderdeel van de Martini Hotel Group: een diverse groep met hotels, hostels en restaurants in het noorden van Nederland. Tot onze groep behoren ook:
Wilt u romantisch trouwen, gezellig uit eten, sfeervol borrelen in de avondzon, uitrusten na een boswandeling met een heerlijk kopje koffie? Of bent u op zoek naar een passende locatie voor uw familie- of […]
Lilly’s is een jonge keten van ijs & chocolade winkels. Begonnen in 2009 met een pilot-store in groeide het jonge bedrijf uit tot een echte formule met meerdere vestigingen.
Gelegen in de jachthaven van Midlaren aan de rustige zuidoevers van het Zuidlaardermeer ligt het paviljoen Meerzicht, gebouwd in 1932 met schitterend uitzicht over het Zuidlaardermeer.
Midden in Zuidlaren vindt u restaurant de Vlindertuin aan een mooie brink met oude Eikenbomen in een romantische setting met linnen gedekte tafels, verse bloemen & alle tafels ruim opgesteld. Gastvrijheid hoog in het […]
Ina en Hendrik Pots heten u van harte welkom bij Restaurant Perron 3 in Tynaarlo. Het restaurant ligt aan de spoorlijn tussen Groningen en Assen, in een bosrijke- en toeristische omgeving. Ons restaurant is […]
Wij zijn gek op kip en bier, vandaar ook dat je bij ons een grote kippengrill in de keuken vindt en zelf je biertjes mag tappen aan de taptafel.
Taveerne Rabenhaupt behoort tot de Martini Hotel Group.
Gedempte Zuiderdiep 7
9711 HA, Groningen
+31 (0)50 820 02 90
reserveren: reserveringen@taveernerabenhaupt.nl
website: https://www.taveernerabenhaupt.nl/
Al in de jaren ’20 van de vorige eeuw stond op de plek van onze huidige restaurant een hotel-restaurant: Hotel Enting. Met uitzicht op de befaamde Zuidlaardermarkt en aan de rechterkant van het pand nog een grote schuur waar men varkens woog in die tijd. Al jaren is het pand een belangrijke ontmoetingsplaats voor bezoekers en handelaren van de beroemde Zuidlaardermarkt.
Wat kunnen wij u over ons vertellen?
Het huidige pand werd in 1986 gebouwd en in de winter van 2015/2016 compleet verbouwd en gerenoveerd om aan de actuele eisen en wensen te voldoen. Met ons restaurant Eethuis voor Allen proberen we de nostalgische sfeer van weleer terug te halen. Onze keukenbrigade werkt uitsluitend met verse producten die we met veel zorg en liefde vakkundig voor u bereiden. Wij gebruiken in onze gerechten veel streekproducten, omdat we het fijn vinden om u te laten proeven van al het lekkers dat Drenthe én Groningen te bieden hebben.
Wij zijn onderdeel van de Martini Hotel Group: een diverse groep met hotels, hostels en restaurants in het noorden van Nederland. Tot onze groep behoren ook:
Het Martini Hotel is een karakteristiek 3* hotel in de binnenstad van Groningen op korte afstand van het Groninger Museum, de Martinitoren en de sfeervolle winkelstraten van Groningen.
Arrangementen
Met onze arrangementen boekt u niet alleen een overnachting in het centrum van Groningen, maar combineert u uw bezoek aan de stad met een leuk uitstapje of een heerlijk diner. Het Martini Hotel ligt in de binnenstad van Groningen en is daarmee de perfecte uitvalsbasis voor een stedentrip of voor het ontdekken van de prachtige omgeving. Ons hotel is uitermate geschikt voor: zakelijke overnachtingen, afscheidsrecepties en bedrijfsuitjes.
Eten & Drinken
RESTAURANT WEEVA: “WEEVA”, oftewel het Woon- En Eethuis Voor Allen werd al in 1871 opgericht en was jarenlang een begrip in Groningen en tot ver daarbuiten. Sinds 2011 is WEEVA terug van weggeweest en laten wij u in ons sfeervolle restaurant genieten van het lekkers dat Groningen te bieden heeft. Met een knipoog naar vroeger.
GRAND CAFÉ: Na uw overnachting in het Martini Hotel wacht u beneden in het Grand Café een heerlijk ontbijtbuffet. Met vers brood van de warme bakker begint u de dag als herboren. Hier kunt u rustig wakker worden met uitzicht op het levendige Groningen.
BAR: Wij zijn er trots op u te mogen verwelkomen in de authentieke bar van ons Grand Café. Onze bar is sfeervol en rustiek ingericht in de sfeer van de jaren dertig. Bij de open haard, aan de stamtafel met een krantje erbij of gezellig aan de bar: u hebt het voor het kiezen!
Van der Valk Hotel Groningen – Westerbroek, vlak buiten het centrum van Groningen. Huisgemaakte gerechten met verse producten uit de omgeving. Stad, strand & natuur binnen handbereik.
Het Brinkhotel ligt op steenworp afstand van zowel Assen als Groningen. Een bezoek aan deze noordelijke steden met vele bezienswaardigheden is beslist de moeite waard.
Ons gastvrije 3 * Brinkhotel in Zuidlaren is een mooie uitvalsbasis om te wandelen of te fietsen in Drenthe. U kunt vanuit ons hotel heerlijk fietsen en wandelen naar en in Groningen, aangezien Zuidlaren dichtbij de provinciegrens ligt. Perfect gelegen tussen deze culturele steden, bieden wij u een comfortabele kamer, een gezellige bar en een goed restaurant. Ons hotel ligt in een fraai brinkdorp, omgeven door een prachtige natuur. Wij verheugen ons erop u als gast te mogen verwelkomen!
Het Brinkhotel heeft een sfeervol restaurant, vergaderzalen en een eigen parkeergelegenheid.
Geen fietsen meegenomen? U kunt bij ons ook fietsen huren om de prachtige omgeving te ontdekken!
Wij hebben een aantal leuke seizoen arrangementen voor u samengesteld! Kijk op onze arrangementen pagina voor meer informatie.
Het Brinkhotel is verbonden aan Drenthe Hotels, deze organisatie verbindt een groot aantal kleine en middelgrote hotels aan elkaar.
Het Brinkhotel behoort bij de Martini Hotel Group.
Brinkhotel – Brink Oostzijde 6 – 9471 AE Zuidlaren
Hotel Hoeve de Vredenhof, is modern en luxe, met persoonlijke aandacht voor u als gast en met de faciliteiten van een hotel. De kamers zijn ruim en hebben ieder een eigen moderne badkamer.
Logeren in dit monumentale grachtenpand is een reis door de tijd. Het huis met ‘De Drie Vlasblommen’ is een rijksmonument dat dateert uit de 14e eeuw.
Het gastenverblijf ‘DE DOBBE’ bevindt zich in een apart tuinhuis met eigen entree, terras, keuken en badkamer en ligt aan de rand van het natuurgebied Appèlbergen in Glimmen. Het gastenverblijf is ruim opgezet met […]
Landal De Bloemert combineert het beste van 2 provincies: de Drentse heidevelden en het Groningse Zuidlaardermeer. Het park vormt dan ook een ideale uitvalsbasis voor watersportactiviteiten of prachtige fiets- en wandeltochten.
Even buiten dit dorp voorbij het hunebed, naast het Pieterpad en fietsknooppunt, midden in de natuur ligt ons in 2005 nieuw gebouwde huis. Hier bent u van harte welkom voor een heerlijk bed en […]
Welkom op één van de mooiste kampeerterreinen van Drenthe. Camping De Vledders is zeer mooi gelegen in het Nationaal Park ‘De Drentsche Aa’, nabij het prachtige brinkdorp Zuidlaren. Het kampeerterrein met recreatieplas ligt ingevlochten […]
Aan de rand van boswachterij Schoonloo in Drenthe ligt camping ‘De Bosrand’: een karakteristieke boerderij die volledig in bedrijf is (melkvee). Sinds de jaren zestig woont de familie hier en houdt sindsdien ook een […]
Tijdens uw vakantie of weekendje weg biedt de camping u talloze mogelijkheden: Voor kinderen is het erg leuk (en leerzaam!) om dicht bij de dieren te zijn. Bijvoorbeeld de koeien ophalen uit de wei en kijken bij het melken, de kalfjes voeren en het verzorgen van de pony’s.
Camping ‘De Bosrand’
Familie J. Eisses
Ellertsweg 9
9535 TA Ellertshaar
Tel.: +31 (0) 599 28 73 46
Mobiel: +31 (0) 6 21 53 29 99
E-mail: info@debosranddrenthe.nl
Website: http://www.debosranddrenthe.nl/
Camping ‘De Bosrand’ is aangesloten bij de ANWB, ACSI, VVV en VeKaBo.
Ben je klaar met het samenstellen van jouw OerToer?
Wil je de huidige selectie van je OerToer wijzigen dan zijn dit aanbevolen suggesties voor:
